Lijdt Duitsland aan morele aftakeling?

Lijdt Duitsland aan morele aftakeling?

door Klaus Kunze

Bron: http://klauskunze.com/blog/2021/04/10/leidet-deutschland-an-moralischer-altersschwaeche/


"Dat zelfs de schat van de ziel van zovelen werd ontnomen".

Een natie kan zichzelf uitputten. Tussen 1914 en 1945 werd alles van ons gevergd in termen van materiële en geestelijke offers. Uiteindelijk verloren we het geloof in onszelf. Na de 30-jarige oorlog van 1618-1648 werd "de schat van de ziel ons ontnomen", zoals Andreas Gryphius schreef:

    We zijn nu volledig,
    ja, meer dan volledig verwoest:
    De gastheer van vreemde naties,
    de razende trompet,
    Het zwaard vet met bloed,
    het donderende kartouw
    heeft alle zweet en arbeid
    en voorraad verbruikt.
 
    De torens staan in brand,
    de kerk is omgedraaid,
    Het stadhuis ligt in gruwel,
    De machtigen zijn in stukken gehakt,
    De maagden zijn onteerd,
    En overal waar we kijken
    is vuur en pestilentie en dood,
    die onze harten en geesten doorboren.

    Hier in het bolwerk van de stad.
    vers bloed is altijd aan het vloeien.
    Drie keer zijn zes jaar voorbij,
    en het getij van onze rivieren
    bijna verstikt met lijken,
    is langzaam weggevaagd.

    Maar daar zal ik het niet over hebben,
    dat is iets erger dan de dood,
    Wat is er erger dan de pest
    en brand en hongersnood:
    dat de schat der zielen
    van zovelen werd ontworsteld.
    Andreas Gryphius (1616-1664)

In 1945 omvatte de schat van de ziel bovenal het geloof in onszelf. De overlevenden voelden een overweldigend "Zonder mij!" ten overstaan van alle idealen.  

    De historische stof is opgebruikt. Men neemt niets meer serieus, behalve grove genoegens en wat het dagelijks leven vraagt. Het sociale lichaam lijkt op een pelgrim die, uitgeput door het zwerven, gaat uitrusten.
    Ernst Jünger, Eumeswil, 1977, p.66

Zij geloofden niet meer in een "Duitse zending", in een Duitse essentie waarop, door middel van haar dichters en denkers, "de wereld eens moest worden geheeld".

De-ideologisering en re-ideologisering

Elke ineenstorting van een geestelijk-morele oriëntatie wordt, na een zekere pauze, gevolgd door een ideologische heroriëntatie. Epochs van hoge ideologisering en de-ideologisering volgen elkaar als een kwestie van wet op. De de-ideologisering van de idealistische oorlogsgeneratie en haar zonder-mij werd vanaf 1968 gevolgd door een felle re-ideologisering.

Hierdoor werden de uitgangspunten omgekeerd, alle idealen op hun kop gezet, en alles wat voorheen als misdadig werd beschouwd, juist moreel bevonden, en het voorheen verwerpelijke tot het nieuwe ideaal verheven. Hun vuistregel was: het is altijd het tegendeel van wat voor "de nazi's" verplichting had betekend dat juist is.

Onder de druk van moraliserende beschuldigingen van schuld, wilden de mensen ontsnappen aan hun lot van Duitser te zijn en zochten zij hun toevlucht in moraliserend internationalisme.

    Ik heb de liefde voor het vaderland altijd walgelijk gevonden. Ik wist niet wat ik met Duitsland aan moest en weet het nog steeds niet.
    Robert Habeck, Patriottisme: een links pleidooi, 2010.[1]

De goedkoopste manier om "in het reine te komen" met het collectieve "verleden" was door te ontkennen er nog iets mee te maken te hebben. "Duits?" vragen mensen als Habeck, "wat moet dat voorstellen. Het bestaat niet echt. Het is gewoon een constructie." Nog vóór de klimaatontkenners, de corona-ontkenners en andere ontkenners, waren de afvalligen van het Duitse volk de eersten, de volksontkenners.

    Het is kenmerkend dat zij niet langer in staat zijn zichzelf als Duitsers te beschouwen, als een apart volk met eigenaardige kenmerken.
    Hellmut Diwald, Geschiedenis van de Duitsers, 1978, p.123.

Tegelijkertijd hebben diezelfde mensen echter weer het Duitse volk als collectief nodig om hen speciale morele en financiële lasten op te leggen, uit "onze speciale historische verantwoordelijkheid". Alle ontkenning heeft geen zin, omdat

    je kunt je nergens op aarde verbergen voor een Duitse behoefte, als je een Duitser bent - het zal je toch vinden.
    Hans Grimm, Suchen und Hoffen, 1960, p.19.

Zij vindt ons echter in heldere ontbinding, want het volstaat niet dat de ontkenners van het volk het volk ontkennen, dat zogenaamd niet bestaat als louter construct. Zij moeten het vernietigen omdat zij zichzelf als Duitsers en dus hun land in stilte neurotisch haten. Naar goede Duitse traditie liepen zij na 1933, nu, in de naoorlogse periode, opnieuw in een val, alleen was de valstrik niet meer dezelfde. Zij werden het slachtoffer van de meest subtiele aanval denkbaar, de morele aanval:

    "Het is de belangrijkste historische prestatie van een natie om zichzelf überhaupt als zo'n geconstitueerde historische eenheid te beschouwen, en de Duitsers zijn daar niet in geslaagd. Zelfbehoud omvat de geestelijke bevestiging en belijdenis van een natie voor zichzelf tegenover de hele wereld, alsmede veiligheid in de grootschalige politieke zin, en deze bestaat in de macht van een volk om de fysieke zowel als de morele aanval op zichzelf onmogelijk te maken."
    Arnold Gehlen, Moraliteit en Hypermoraliteit; 1986, p.103.

"De vijand moet ophouden in zichzelf te geloven!"

De dichter Hans Grimm herinnerde zich uit de tijd van de Eerste Wereldoorlog

    van een oorlogsessay door de Student of War in the Times. Het essay ging over bepaalde Engelse propagandistische ondernemingen. Het bevatte de zin, "Het moreel van de Duitse vijand moet gebroken worden. Het is het verlies van moreel, niet het verlies van terrein of manschappen of materieel, dat de overwinning of nederlaag uitmaakt. De vijand moet ophouden in zichzelf te geloven."
    Hans Grimm, Zoeken en hopen, 1960, p.146.

De Anglofiel Grimm nam de Engelsen als voorbeeld en legde het ons op het hart "dat een volk zichzelf op geen enkel moment verloochent, dat een volk zichzelf zo weinig verloochent als de Engelsen."[2]

Het is juist deze zelfnegatie die het achtergrondgeluid vormt van alle linkse politiek, van de SED (Die Linke) tot de Groenen en tot ver in de SPD. Het culmineert in zijn eigen afschaffing. "Thorsten Hinz had in 2011 in zijn werk over de "psychologie van de nederlaag" een soortgelijke stelling verdedigd als Richter en Ulrich. Volgens deze opvatting was de Duitse naoorlogse identiteit gebaseerd op een collectief geestelijk-moreel schuldgevoel en op de veronderstelling dat de Duitse cultuur als geheel in diskrediet was gebracht door de misdaden van het nationaal-socialisme. Hierdoor was een situatie ontstaan waarin een natie zichzelf ontkende en een beleid voerde dat gebaseerd was op voortdurende zelfverloochening, wat onvermijdelijk een zelfdestructief effect zou hebben."[3]

Tegenover alle neurotische zelfhaat kunnen wij als volk en als staat met democratische zelfbeschikking alleen overleven als wij onze gebroken identiteit herstellen en ons ontdoen van alle metafysica van schuld die ons ervan overtuigt dat wij moreel of op een andere manier inferieur zijn. Wij moeten voor onze moraal vechten alsof het ons laatste bastion is - onze moraal, niet de hunne. Wij worden anders bedreigd door wat Christian von Massenbach reeds in 1795 vreesde ten aanzien van de oprukkende Franse legers:

    Onder druk van de overtuiging dat Duitsland zal vergaan, geef ik hier slechts enkele ideeën over de wijze waarop een nobel volk misschien nog kan worden geholpen. ... zal de geschiedenis van de komende eeuwen geen Germaans volk meer noemen. - Ongelukkig Duits vaderland!
    Potsdam, november 1795
    Christian von Massenbach, Herinneringen aan de geschiedenis van de Pruisische staat, p.460.

Het is onze taak alles te bevorderen wat onze identiteit versterkt: onze cultuur, onze vrije democratische levenswijze, de herinnering aan onze grote geschiedenis en, last but not least, onze taal.

    In een tijd van het einde, waarin het als prijzenswaardig werd beschouwd deel te hebben genomen aan de ondergang van het eigen volk, kon het niet verbazen dat ook de wortels van de taal werden afgesneden. Het verlies van de geschiedenis en het verval van de taal zijn van elkaar afhankelijk. [...] Zij voelen zich geroepen om enerzijds de taal te ontbladeren en anderzijds Rotwelsch fatsoen te verlenen. Zo beroven zij, onder het voorwendsel dat zij het spreken gemakkelijker willen maken, de mensen van hun taal en daarmee van hun poëzie, terwijl zij op de hoogten hun grimassen opzetten. De aanval op de geëvolueerde taal en grammatica, op het schrift en de tekens, maakt deel uit van de vereenvoudiging die de geschiedenis is ingegaan als de Culturele Revolutie. De Eerste Wereld Staat wierp zijn schaduw vooruit.
    Ernst Jünger, Eumeswil, 1977, p.93.

Deze wereldtoestand is de emotionele referentie en het verdwijnpunt van de gedenationaliseerde kosmopolieten. Daarin zullen we onze vrijheid en onze identiteit verliezen. Voor hen die de strijd voor hun vrijheid en hun identiteit nog niet hebben opgegeven, zijn de woorden van de dichter van toepassing:

    Gij zult geloven in de toekomst van Duitsland,
    in de opstanding van uw volk.
    Laat dit geloof nooit van u gestolen worden
    ondanks alles, wat er gebeurd is.

    En je zult doen alsof je afhankelijk bent
    op jou en je daden alleen
    het lot van alle Duitse dingen,
    en de verantwoordelijkheid zou de jouwe zijn.
    Albert Matthäi

Het was van toepassing geweest op de leerlingen van de Lützower Jäger die in 1813, in een bezet, geplunderd en vernederd Duitsland, hun moreel en hun wil om te leven richtten tegen het zegevierende moreel van de bezettingstroepen. Zonder een consequente afbraak van de vijandelijke ideologen, hun moraal en hun dagelijkse onderdrukking, zal er geen nieuw ontwaken zijn zoals in 1813.
 

Ferdinand Hodler maakte in 1908 het schilderij in de aula van de universiteit van Jena van het vertrek van de Lützowse Jagers voor de bevrijdingsstrijd tegen de troepen van Napoleon (Wikimedia Commons, publiek domein).

1] Het citaat luidt in zijn geheel in context: "Als adressaat en schakel tussen de tegenstellingen, tussen 'vrijzinnigheid' en 'paternalisme', tussen 'verantwoordelijk' en 'creatief', tussen 'burger' en 'consument', heeft men een positief begrip van de maatschappij nodig. Je hebt het nodig om een zinvol politiek verhaal te creëren dat vertrouwen geeft dat verandering goed is en de moeite waard om voor te vechten. Je hebt een verhaal nodig dat zich inzet voor verandering, rechtvaardigheid en internationalisme. Dit engagement is wat ik een "links patriottisme" noem. Ik schrijf dit in het volle besef dat ik onenigheid zal uitlokken. Patriottisme, liefde voor het vaderland, heeft me altijd ziek gemaakt. Ik wist niet wat ik met Duitsland aan moest en weet dat nog steeds niet."

[2] Hans Grimm, Suchen und Hoffen, 1960, p.125

[3] Renovatio 8.4.2021.