Drie partijen in de race voor de kanselarij: wat zeggen de Duitse opiniepeilingen?

Drie partijen in de race voor de kanselarij: wat zeggen de Duitse opiniepeilingen?

Andrea Muratore

Met minder dan een maand te gaan tot de stemming in Duitsland, is het spel dat de opiniepeilingen uittekenen complexer dan ooit. Nu het aantal dagen tot de verkiezingen, die het begin van het post-Merkel tijdperk zullen inluiden, afneemt, lijken de prognoses het scenario van een race in twee richtingen tussen Angela Merkel's CDU en de Groenen, die de consensus van de Sociaal-Democratische Partij willen uithollen, volledig te hebben weerlegd. Gedreven door het stuwende effect van de kandidatuur van minister van Financiën Olaf Scholz, is het de SPD die het leeuwendeel van de peilingen inneemt.

De Duitse zomer heeft verschillende elementen van discussie opgeleverd voor politicologen en ingewijden, die een ommekeer van de vooruitzichten hebben gesignaleerd met de geleidelijke maar onverbiddelijke opkomst van de sociaal-democraten (SPD) als gevolg van de daling van het vertrouwen in de twee partijen die als leiders werden beschouwd en de stijging van de populariteit van hun kanselierskandidaat.

Het feit dat Scholz integraal lid is van Merkels regering en aanspraak kan maken op continuïteit met zijn politieke optreden, de blunders van Annalena Baerbock in de afgelopen weken en Merkels dauphin Amin Laschet's duidelijke onvoorbereidheid op de chaos van de overstromingen in juli hebben er allemaal toe bijgedragen dat de kaarten voor de zoveelste keer in deze lange verkiezingsrace opnieuw zijn geschud. Eind augustus bleek uit opiniepeilingen dat de sociaal-democraten de Cdu/Csu-Unie inhaalden, wat enkele weken geleden nog onverwacht was. Begin september lijken ze te bevestigen dat de partij van Scholz de leiding heeft genomen.

Peilingen belonen de sociaal-democraten

Wordt de SPD, na jaren als junior partner van de Cdu in coalitieregeringen en na een reeks electorale nederlagen, door Scholz naar een onverwachte inhaalslag van Merkels partij getrokken? Het is nog te vroeg om te zeggen, maar de peilingen lijken te wijzen op een positieve trend voor Duits centrum-links. En de voorsprong wordt met de dag groter.

Eind juli schatten de belangrijkste enquêtes (van het Insa-instituut tot die van Forsa, die via het demoscopisch bureau Allensbach lopen) dat de SPD onder het teleurstellende niveau van de verkiezingen van 2017 is geprikt, tussen 15 en 17% van de consensus. Een maand later liepen de schattingen echter uiteen van 19,5% voor Allensbach tot 23% voor Forsa (week van 16-23 augustus) en Insa (20-23 augustus), waarmee de partij van Scholz op of één punt boven de Cdu-Csu kwam te staan, vijftien jaar na de laatste keer dat een dergelijk cijfer werd genoteerd. En alle opiniepeilingen zijn het eens over de positieve rol die de kanselierskandidaat heeft gespeeld bij de totstandkoming van de peilingen.

YouGov, Kantar en Forschungsgruppe Wahlen laten voor de periode van de laatste week van augustus tot 2 september een groei van de sociaal-democraten zien van 25%. Het Wahlkreisprognose instituut schat ze zelfs op 27%. Bovenal lijkt geen enkel onderzoeksinstituut nu een voordeel voor de christen-democraten te bestraffen.

Het Cdu verdeeld over post-Merkel

De Cdu-Csu-alliantie daarentegen dreigt vijftien tot twintig punten van de stemming van 2017 te verliezen aan het eind van een verkiezingscampagne waarin de Unie in de afgelopen anderhalf jaar van een positie rond 40% in de stemintenties in de beginfase van de pandemie naar een aanvankelijke aanpak door de Groenen is gegaan terwijl de tweede golf van Covid-19 woedde en de chaos rond de vaccins begon, om vervolgens te profiteren van het herstel van de uitvoerende macht en de kanselier.

Toen het einde van het Merkel-tijdperk naderde, vond de partij zichzelf verweesd en verdeeld tussen de vleugel die meer openstond voor de compromissen die in dit anderhalf jaar op economisch en politiek gebied waren aanvaard en de meer rigoureuze factie, die bezuinigingen en een terugkeer naar het verleden verdedigde, en bijgevolg gepolariseerd was in haar oordeel over de bondskanselier. De aanzienlijke aderlating van de consensus die de Cdu-Csu heeft ondervonden in de richting van de liberalen (Fdp), die tot de meest fervente voorstanders van strengheid behoren, moet in dit licht worden gelezen. Toen de Cdu-Csu in februari en maart tussen de 30 en 35% van de stemmen had, zaten de liberalen tussen de 6 en 7%. Tot eind augustus vertoonden de opiniepeilingen een symmetrie tussen hun stijging van de steun tot tussen 12% (Forsa) en 13% (Insa) en de achteruitgang van de Unie, die alleen door Allensbach, die haar een voorsprong van ongeveer 25% en 27,5% van de stemmen gaf, op de SPD werd bevoordeeld, maar die volgens de belangrijkste bureaus nu onder de 25% ligt.

Door de meest recente onthullingen wordt dit cijfer nog verder naar beneden bijgesteld. Het Cdu ligt naar verluidt rond de 20-22%, en het interessantste is dat begin september een verschuiving van stemmen in de richting van Scholz' partij is begonnen, inspelend op haar rol als de echte "erfgenaam" van Merkel.

Peilingen voor de Groenen

Vanuit dit oogpunt wijzen de peilingen op een terugtocht van de groene golf die de ecologisten die nu onder leiding staan van Annalena Baerbock vanaf 2017 serieus naar nationale regeringsrollen deed streven. Zeker, in absolute termen zal het nog steeds een aanzienlijke vooruitgang zijn: de Groenen, de zesde grootste partij met 8,9% van de stemmen in september 2017, werden de afgelopen maanden alom gecrediteerd met de tweede plaats in de peilingen.

De Groenen, die maandenlang stabiel waren rond 20%, met enkele uitschieters naar 25%, lijken zich nu terughoudender op te stellen na de blunders die de weg van Baerbock hebben ondermijnd en na de demonstratie van de grenzen van een programmatische agenda die door hun tegenstanders wordt beschuldigd van buitensporig "moralisme". Volgens de laatste peilingen van Insa, Kantar, Allensbach en Forsa zijn de Groenen de derde partij met 17 à 19 %. Verrassend is dat er geen rechtstreekse overdracht van stemmen naar de sociaal-democraten lijkt te hebben plaatsgevonden, die voornamelijk putten uit het Cdu en uit onthoudingen, waaruit blijkt dat de Duitse ecologisten, die progressief zijn en geworteld in de stedelijke gebieden, naar alle waarschijnlijkheid ook een in hoofdzaak homogeen blok hebben gevormd. De uitbreiding ervan lijkt nu echter steeds ingewikkelder te worden.

De gevolgen van het tweede debat worden afgewacht

Nooit eerder is zo duidelijk gebleken als bij deze verkiezingen dat de aanvaarding van leiders door het Duitse electoraat een beslissende rol zal spelen. Het Scholz-effect is volgens de opiniepeilingen tegelijkertijd het Laschet-Baerbock-effect: de minister van Financiën overtuigt omdat hij pragmatischer en meer voorbereid wordt geacht dan zijn concurrenten. Het tweede televisiedebat op zondag 12 september heeft dus aan betekenis gewonnen. Laschet ging in de aanval tegen Scholz en ging zelfs zo ver om de brede coalitieregering waarvan hij minister van Financiën is, onder leiding van Angela Merkel, aan te vallen: "Als mijn minister van Financiën zou werken zoals u, zou ik actie ondernemen", zei Laschet en viel Scholz aan voor de schandalen van de afgelopen jaren, voordat Baerbock tussenbeide kwam en met haar uitspraken de hele machtsstructuur van de zwart-rode regering aanviel. De gevolgen van dit duel voor de peilingen, enkele weken voor de verkiezingen, worden de komende dagen verwacht.

Hoe Afd en Linke het doen

Wat de andere formaties betreft, zijn de liberalen genoemd: met deze cijfers zou de Fdp kunnen streven naar zowel een regering met de SPD en de Groenen als naar een coalitie met het Cdu en de ecologisten, waardoor zij zich in de voorhoede van toekomstige regeringsonderhandelingen zou kunnen plaatsen.

De populistisch-rechtse Alternative für Deutschland zou in haar bolwerken in Oost-Duitsland verliezen en voorbestemd zijn om door de liberalen te worden tegengestemd en zo te dalen ten opzichte van de 12,6% die zij in 2017 won. Alle belangrijke opiniepeilingen schatten de formatie tussen 10 en 11%, net boven Die Linke, die tussen 6,5% en 7% zit. De twee radicaalste fracties zouden met deze cijfers voorbestemd kunnen zijn om in de volgende Bondsdag de kleinste fracties te vormen: in vergelijking met enkele jaren geleden zou dit wel eens een van de hoofdthema's van de verkiezingen in september kunnen zijn. Met deze cijfers lijkt het steeds waarschijnlijker dat de regeringsformatie tussen de drie grote partijen zal worden uitgespeeld, waarbij de liberalen mogelijk de doorslag zullen geven.

Bron: https://it.insideover.com/politica/elezioni-germania-2021-sondaggi.html