Engels en de Franken

Engels en de Franken

Er staat veel waardevols in Marx en Engels, een lectuur met dit als uitgangspunt kan ook van belang zijn voor het linkse populisme met marxistische elementen dat net begint op te komen. Centraal staan hier, niet in de laatste plaats, de vragen die Marx en Engels stellen, vele malen ongemakkelijk voor zowel rechts als links. Een van die vragen komt voort uit de antropologische en historische studies van de twee theoretici.

door Joakim Andersen 

Ex: https://motpol.nu/oskorei/2021/10/06/engels-och-frankerna/

In de loop der jaren hebben wij Karl Marx verschillende malen van rechts gelezen, onder meer hoe zijn argumenten over raciale verschillen en de Germaanse productiewijze doen denken aan Ricardo Duchesne's theorie over de Indo-Europese wortels van het Westen. Een rechtse lezing van Marx en zijn wapenbroeder Engels is niet zonder valkuilen; het beeld van de pre-kapitalistische samenlevingen is bijvoorbeeld sterk beïnvloed door een materialistische visie, nauw verwant aan het liberalisme, die voorbijgaat aan aspecten van transcendentie en heroïsme die voor Evola juist de meest cruciale elementen van deze samenlevingen vormen. De desinteresse in de bureaucratie als klasse kan ook worden gezien als een uiting van ideologie in marxiaanse zin, aangezien het marxisme vaak de theorie was die door bureaucraten werd gebruikt om eerst de arbeidersbeweging en vervolgens de staat over te nemen. Voor dit doel was een theorie die hen onzichtbaar maakte geschikter dan bijvoorbeeld het alternatief van Bakoenin.

Dat de oude Marx antropologie en geschiedenis studeerde is waarschijnlijk tamelijk onbekend, evenals het feit dat sommige van zijn conclusies meer gemeen hebben met echt rechts dan met politiek correct links (de Marxiaanse analyse van de historische rol van immigratie in de klassenstrijd, samengeperst in het handige fuidhir-concept, lijkt vandaag de dag bijvoorbeeld iets dat alleen op Motpol wordt opgepakt). Maar de kameraad van Marx, Friedrich Engels, bewoog zich ook in dezelfde sfeer. Zijn focus verschilde gedeeltelijk van die van Marx; de meer Duits-nationale houding van Engels betekende bijvoorbeeld dat het Germaanse relatief meer werd behandeld.

Hoe dan ook, de etnologische notitieboekjes van Marx worden op nuttige wijze aangevuld met de historische teksten van Engels. De oorsprong van het gezin, het privé-eigendom en de staat zijn op onderdelen interessant, maar in vergelijking met de schriften een vulgarisatie. Van groter belang zijn dan de kortere teksten zoals de Frankische periode en De Mark. Engels volgde de afbraak van het oude Germaanse concept van land, "alle in bezit genomen land behoorde oorspronkelijk toe aan het gehele volk", en de vervanging van de ene maatschappijvorm door een andere. Voor een groot deel zijn dit dezelfde vragen die Engels en Marx stellen, de eerste in de bovengenoemde geschriften en de "moeder" in haar antropologische notitieboekjes.

De eerste vraag betreft de relatie tussen de bloedverwantschap en het communisme. Engels schrijft dat "de bloedverwantschap, waarop de hele opvatting van het volk gebaseerd was, zowel hier als overal, door de toename van de bevolking en de verdere ontwikkeling van het volk meer en meer in de vergetelheid raakte." De onuitgesproken vraag hier is of het communisme, de "ontkenning van de ontkenning" en een terugkeer naar de oorspronkelijke landgemeenschap in een hogere vorm, mogelijk is zonder de bloedverwantschap. Sociobiologie suggereert dat het moeilijk is, omdat het een solidariteit veronderstelt die men zelden heeft met anderen dan verwanten, familie en mensen.

Dit brengt ons bij de tweede vraag, namelijk de rol van immigratie en tribale vervreemding. Waar Marx de rol van de vreemdeling, de fuidhiren, analyseert en wat het betekent dat hij een relatie heeft met de grote mannen maar niet met het volk, is Engels' redenering hier iets eenvoudiger maar niet oninteressant. In The Origins of the Family, Private Property and the State schreef hij dat "tenslotte de handel een menigte vreemdelingen naar Athene had gebracht, die zich daar hadden gevestigd om gemakkelijker geld te verdienen en die, volgens de oude orde, eveneens zonder rechten of bescherming waren en, ondanks de traditionele tolerantie, een verontrustend vreemd element onder het volk bleven", hij sprak ook van "tribale vreemdelingen". De stammenvreemdheid ondermijnde de genetische orde nog meer, die al aan het wankelen was gebracht door het feit dat bepaalde "families - sterk bovendien door hun rijkdom - buiten hun geslachten zich begonnen te verenigen in een eigen bevoorrechte klasse". Stam en verwantschap werden vervangen door staat en klasse. De hervormingen van Teseus kunnen gezien worden als het herstel van de gemeenschap op een ander niveau, maar tegelijkertijd gaat er met elke hervorming iets van de oorspronkelijke organische solidariteit verloren.

Dit is overigens een hardnekkige uitdaging voor de historisch-marxistische benadering van immigratie. Men is er zich altijd van bewust geweest dat de bourgeoisie immigratie gebruikt om haar vijanden te verdelen, dat "de Engelse bourgeoisie niet alleen de Ierse ellende heeft uitgebuit om de arbeidersklasse in Engeland in bedwang te houden door gedwongen immigratie van arme Ieren, maar ook het proletariaat in twee vijandige kampen heeft verdeeld. De revolutionaire vurigheid van de Keltische arbeider gaat niet goed samen met het solide maar trage karakter van de Angelsaksische arbeider... de gemiddelde Engelse arbeider haat de Ierse arbeider als een concurrent die de lonen en de levensstandaard verlaagt. Hij voelt nationale en religieuze antipathieën voor hem. Hij beschouwt hem praktisch op dezelfde manier als de arme blanken in de zuidelijke staten van Noord-Amerika de zwarte slaven beschouwen. Dit antagonisme tussen de proletariërs in Engeland wordt kunstmatig gevoed en in leven gehouden door de bourgeoisie. Het weet dat deze splitsing het ware geheim is om zijn macht te behouden." Maar het antwoord hierop zal een poging zijn om "gif in tegengif om te zetten", om in plaats daarvan de vermeende vijanden te organiseren en in de strijd op te nemen en hen tot wapenbroeders te maken. Het is een originele reactie die soms succes lijkt te hebben gehad; gezien de omvang van de huidige migratie is het de moeite waard te herinneren aan het dialectische inzicht dat "kwantitatieve veranderingen op een bepaald moment kwalitatieve verschillen worden". De stap van immigratie naar massa-immigratie is de stap van kwantitatieve verandering naar iets kwalitatief anders.

Hoe dan ook, de "stammenvreemdeling" zelf was niet de enige of zelfs niet de belangrijkste factor achter de val van de gemeenschap der naties (hoewel het proces gedeeltelijk kan worden begrepen als de geleidelijke veralgemening van de uitzondering, de relatie van de stammenvreemdeling tot de hogere klasse en de staat, tot iedereen). Zowel Marx als Engels richten zich hier op de toenemende ongelijkheid en daarmee de opkomst van klassen binnen het volk. Engels brengt hier Turchin en Piketty in herinnering: "Het is een onverbiddelijke wet in alle samenlevingen die afhankelijk zijn van goederenproductie en -ruil, dat de verdeling van eigendom daarin steeds ongelijker wordt, de tegenstellingen tussen rijkdom en armoede steeds groter, of dat eigendom steeds meer geconcentreerd raakt bij enkelen... vanaf het moment dat allods, vrij bezit dat kan worden vervreemd, handelswaar werd, vanaf dat moment was het slechts een kwestie van tijd voordat de grote landgoederen zouden ontstaan." Meer in het bijzonder bracht hij de toenemende landloosheid en onvruchtbaarheid van de Franken in verband met, onder andere, donaties aan de kerk, voortdurende oorlogsdienst, en de beneficiarius. Dit is zo'n terugkerend proces dat het cyclisch kan worden bekeken, om Tiberius Gracchus te citeren "de wilde beesten die over Italië zwerven hebben ieder van hen een grot of hol om zich in te verschuilen; maar de mannen die vechten en sterven voor Italië genieten de gewone lucht en het licht, inderdaad, maar niets anders; huisloos en dakloos zwerven zij rond met hun vrouwen en kinderen". Het verband tussen de overgang van de republiek naar het imperialisme, de verrijking van de elite en de marginalisering van het volk is duidelijk, of we nu kijken naar de Verenigde Staten van vandaag of naar het Engeland dat Marx beschreef als "een herhaling van wat in het oude Rome op gigantische schaal gebeurde". Een natie die een andere tot slaaf maakt, smeedt zijn eigen ketenen." Hier moet de marxistische lineair-apocaptische opvatting van de geschiedenis worden vervangen door een meer cyclische, waarin sociale vormen herhaaldelijk door dezelfde processen worden vernietigd. Het dialectische element van de veralgemening van de uitzondering is duidelijk, vandaag gaat het om de veralgemening van de oorspronkelijke situatie van de immigrant, door die te veranderen in zijn tegendeel, zodat het de autochtonen zijn die beroofd worden van hun wortels, hun aanspraken op het land en hun vrijheid.

Dit brengt ons ongenadig bij de vierde vraag die Engels stelt, de herinnering dat het marxistische concept van klasse onder meer wortelt in studies van de antieke wereld en bovendien een complex concept was met politieke, militaire en etnische aspecten. Zo spreekt Engels in de Frankische periode van servi (slaven), koloniën en liter als onvrije klassen, maar ook van vazallen en landloze Franken. Het is heel goed mogelijk grote delen van de immigrantenbevolking op deze basis als een aparte klasse te definiëren, aangezien zij door de belastingbetaler worden gesteund, is het twijfelachtig of zij als vrij kunnen worden beschouwd. Men kan zich natuurlijk ook afvragen in hoeverre deze belastingbetalers als vrij kunnen worden beschouwd. In ieder geval is een dergelijke klassenanalyse vruchtbaarder dan de zuiver economische.

De vijfde vraag van Engels heeft een echte explosieve kracht: zij betreft de wisselwerking tussen mensen en klasse. Dat een grote groep Franken hun land en hun vrijheid verloren is een gegeven, "er moet dus een klasse van landloze Franken zijn ontstaan". Maar deze landloze Franken waren nog steeds mensenvrienden met hun nieuwe meesters, zij herinnerden zich nog steeds hun vrijheid. Engels schrijft over deze vrijgemaakten dat "deze vrijgemaakten zelf vrij waren geweest, en de kinderen van de vrijgemaakten waren. Degenen die drie of meer generaties lang in erfelijke slavernij hadden geleefd, waren slechts enkelen. Evenmin waren zij voor het grootste deel Saksische, Vendeense enz. krijgsgevangenen van buitenaf; integendeel, de meesten waren oorspronkelijke bewoners van Frankische en Romeinse afkomst". Engels merkt verder op dat "slavernij nog onbekend voor hen was; de klappen, die zelfs de kolonisten kregen... werden nog steeds ervaren als een belediging, niet als iets natuurlijks." Vervolgens geeft hij ons een aanwijzing waarom de hogere klasse vandaag de dag de autochtone arbeiders- en bediendenklasse wil vervangen door buitenlanders: "Het was niet zo gemakkelijk om met zulke mensen om te gaan toen zij de massa van de bevolking begonnen te vormen, als het was met geërfde of vreemde horigen... vandaar de vele samenzweringen en opstanden onder de onvrije en zelfs onder de wilde boeren." Deze opstanden hadden enig succes, "het was klaarblijkelijk een gevolg van de dreigende houding van de onvrije massa, toen de arbeid van de onvrije, zelfs van de inwonende slaven, sedert het einde van de zevende en het begin van de achtste eeuw, op een bepaald onberekenbaar bedrag was vastgesteld". Engels' betoog kan het best gelezen worden in samenhang met James LaFond's geschriften over de Noordamerikaanse plantages en hoe de hogere klassen daar blanke slavernij vervingen door zwarte na blanke opstanden.

Over het geheel genomen zijn er dus verschillende waardevolle lijnen in Engels' historische studies, hoewel ze kritisch gelezen moeten worden om de negatieve ballast eruit te filteren. Dat "open grenzen" in het belang van het volk zouden zijn, lijkt, na het lezen van Engels, ronduit debiel. Wie voor open grenzen pleit, toont zich de vijand van het volk.