China en de nieuwe nomos van de aarde

China en de nieuwe nomos van de aarde  

Brian Patrick Bolger

Bron: https://deliberatio.eu/en/essays/china-and-the-new-nomos-of-the-earth

De wereld staat voor een paradigmaverschuiving; een donderslag van samenkomende, vechtende tektonische platen. Vaclav Klaus betreurt in zijn laatste artikel in "The Hungarian Conservative" het heengaan van een oude orde. De overgang van het ene tijdperk naar het andere doet denken aan het gedicht "Dover Beach" van Mathew Arnold, waar de zee van het geloof niet langer de kusten van de wereld streelt. Nu is 'het melancholische, lange, terugtrekkende gebrul, teruggetrokken, tot de adem van de nachtwind'[1]. Op dezelfde manier wenkt de donder van verandering in de ontmanteling van Westfalen en het einde van een unipolaire liberale wereld.

De Vrede van Westfalen van 1648 maakte een einde aan de Dertigjarige Oorlog, ogenschijnlijk tussen katholiek en protestants Europa; een oorlog waarin ongeveer acht miljoen mensen waren omgekomen. De Vrede gaf geboorte aan het idee van "Westfaalse Soevereiniteit" - van de ruïnes van de zekerheid van het Heilige Roomse Rijk. Hoewel Westfalen voor onze doeleinden niet gelijkstond aan de geboorte van natiestaten, vestigde het wel een opvatting over de onaantastbare aard van grenzen en het recht op zelfbeschikking. Na 300 jaar principiële aanvaarding, hoewel niet 'rigoureus' toegepast, is dit type soevereiniteit nu op twee fronten op de proef gesteld. Ten eerste kwam de tsunami van globalisering - en net als haar voorganger, 'Bretton Woods', gooide deze in haar uitbundige energie nationale grenzen omver. Dit waren de zelfvoldane jaren '90, dat trieste decennium waarin 'Het Einde van (Idee invoegen)' elkaar opvolgde, waarin historici in ware Hegeliaanse hysterie wedijverden om het einde van het een of ander te voorspellen. Het "Einde van de Geschiedenis" was aangebroken; het was een triomf van de Verlichtingsdeugden, een liberaal-democratische missie die geëxporteerd moest worden, van kapitalisme en coca cola.

Dat tijdperk van het westerse denken loopt ten einde. Toen de ontdekkingen van de "Nieuwe Wereld" en de maritieme opgang van Groot-Brittannië de moderne "Nomos" van de wereld vanaf de vijftiende eeuw in gang zetten, leek dat ook vast en zeker. Elk tijdperk gelooft in de duurzaamheid van zijn ideaal, zijn territorium en 'nomos'. Nomos was de Griekse uitdrukking die Carl Schmitt gebruikte om deze slingerende, reusachtige staten (of beschavingsstaten) en hun opdracht om de wereld te veroveren te beschrijven, vanaf het Romeinse Rijk. Nomos' komt voort uit de geografische en culturele overheersing van een staat en de overheersing van hulpbronnen. Het "ius publicum Europaeum" dat voortkwam uit het einde van het Heilige Roomse Rijk vormde de basis voor de Europese hegemonie. De vloek van de vooruitgang, haar achilleshiel, is geloven in de eeuwigheid van het heden.

De nieuwe "Nomos" van de aarde is niet de globalisering of de liberale democratie. Het is niet de islam. In feite is het iets dat door alle rijken of beschavingen gevoed en gekoesterd wordt zodra ze de geest van hun vroege hegemonie verliezen en de sleutels aan een concurrent overhandigen; het is een soort zelfgenoegzaamheid. Ze nemen afscheid van het ethos dat hen in de eerste plaats succesvol maakte. Homogeniteit is de sleutel tot een succesvol imperium.

De Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi vertelt hoe Xi Jinping ernaar heeft gestreefd om de huidige structuur van Internationale Betrekkingen te veranderen. Xi heeft "de traditionele westerse theorieën over internationale betrekkingen van de afgelopen 300 jaar vernieuwd en overtroffen"[2], met een opvallende iconoclastische verwijzing naar Westfalen. Dit staat weer haaks op de, tot nu toe, heersende opvatting van China als de verre, insulaire, Zijderoute-opslagplaats van Confuciaans splendid isolation. Het Westen, dat zijn 'Kulturbrille' draagt, ziet alleen wat het wil zien, een welwillende wereld van liberale democratische normen.

Zoals Gloucester in King Lear waarschuwt: "Dit is de plaag van de tijd, wanneer gekken de blinden leiden. Het Faustiaanse pact tussen Rusland en China is geen causale noodzaak van het Oekraïneconflict, maar een alliantie om de Nomos van de wereld systematisch te herschrijven. De Chinezen hebben een uitdrukking "Tianxia" - "Alles onder de Hemel" die orde en conformiteit boven alles stelt. De keizer was altijd niet alleen de keizer van China, maar van de wereld. Het Chinese denken stelt het bestaan van één zon gelijk aan één aardse heerser. De keizer was verwant aan het goddelijke recht van Europese koningen. In de Qin Han dynastie, vanaf de derde eeuw voor Christus, heerste een confuciaans legalisme dat meer dan twee millennia lang in Oost-Eurazië heerste, tot het einde van de negentiende eeuw.

Het moderne China laat deze dynastie van tributaire belastingen herleven door middel van economische afhankelijkheid, zachte leningen en het creëren van een Chinese diaspora in heel Azië en Afrika. Het Westen heeft, net als Oedipus, zijn perceptie-ogen uitgestoken, een gewillige blinddoek voor de outsourcing van productiecapaciteit en goedkope import.  Toch hebben in China, volgens Wang Fei Ling, "analisten van het buitenlands beleid het verjongde "Tianxia"-idee gepresenteerd als een legitiem of superieur alternatief voor en krachtige kritiek op de Westfaalse wereldorde"[3].

Het is een mythisch, makkelijk te verkopen idee voor de Chinese bevolking, die andere Aziatische staten als tributair beschouwt. Op ideeën gebaseerde, beschavingsstaten, zoals China en Rusland, maken gebruik van verhalen over de historische bestemming, zoals de "conservatieve revolutie"-denkers van Weimar. Deze staten zien hun doelen als lange termijn en historisch, goddelijk bekrachtigd. Ze kijken verder dan het kortetermijndenken van de representatieve democratie. Economische groei is slechts één aspect van een bestemming. Westerse opvattingen over "vooruitgang" zijn afgestemd op een koloniale kijk op globalisering. Het is een Westfalen 2.0: natiestaten en door BDI aangedreven mondiaal kapitaal. De winnaar van deze race is in staat om hulpbronnen, investeringen en arbeid te benutten. China is laat van de partij, maar het is er wel.

Het is niet verwonderlijk dat de reactie van Rusland ook gericht is op deze vermeende onbalans. De oorlog in Oekraïne was geen plotselinge visie van Poetin. De Russen gebruiken planningstrajecten voor hun economie en geopolitieke voorspellingen. In 2022 publiceerde de RAND Corporation[4] 'Russian Military Forecasting and Planning', gebaseerd op onderzoek sinds 2019. De belangrijkste zwakte van het Avondland is kortetermijndenken met betrekking tot voorspellen en plannen. Het is endemisch voor de regering van het westen. Dit werkt op twee manieren. Het vermindert het vermogen om op lange termijn te kijken, verder dan de volgende verkiezingen. De westerse focus op liberale normen, rechten en wereldwijde democratie werkt alleen in een speltheorie die door iedereen wordt gespeeld. Toen het Westfaalse systeem van natiestaten eenmaal opgeslokt werd door imperiumvorming en nu door globalisering, was de "quid pro quo", het evenwicht, verdwenen.

Het Rand-rapport stelt dat Rusland twee mogelijke paden ziet in de geopolitieke dynamiek. Het ene is de voortzetting van een unipolaire wereld van liberaal bestuur, globalisering gebaseerd op een westers financieel systeem en Amerikaanse dominantie in het buitenlands beleid. Het tweede alternatief is een Rusland dat deze hegemonie probeert te ontmantelen. Dit is te wijten aan hun vermeende onvermogen om economische doelen, toegang tot kapitaal en technologie te bereiken. Een as bestaande uit China en Rusland maakt dit veel waarschijnlijker. De oorlog in Oekraïne gaat niet over Oekraïne. Het is deze strijd om een positie; het is deze intrinsieke planning, wat de Russen een "VPO"-analyse noemen, die hun strategie als een lang spel ziet. Aan dit alles ligt een militair perspectief ten grondslag dat de tegenstander moet evenaren. De Russen voorspellen[5] dat bij de huidige globaliseringstrajecten de VS in 2040 60% sterker zullen zijn in militaire capaciteit. Globalisering is een kelk van Januskop voor Rusland; tegelijk een bron van olie-inkomsten, maar potentieel verzwakkend. Economische sancties verergeren het probleem en beperken de toegang tot technologieën en kapitaal. Voor de Russen is oorlog een middel om de stroom van geopolitiek te verstoren. Het tweede alternatief is een VPO van een hervormd militair evenwicht waarin China tegen 2040 de VS in militaire capaciteit evenaart en het Russische tekort wordt teruggebracht tot 20%.

Deze visie, die "Bipolariteit 2.0" wordt genoemd, stuurt nu het Russische en Chinese beleid. Het is gericht op het creëren van gunstige blokken in BRICS (Brazilië, Rusland, India, China, Zuid-Afrika) en de SCO (Shanghai Samenwerkingsorganisatie). Maar door het verlies van wapens en mankracht in Oekraïne is het Russische spel aan het sputteren. De technologische boycot zou wel eens wreed kunnen zijn voor Rusland. Vandaar het Russische "zachte" beleid om allianties op te bouwen met westerse dissidenten; in de partijen van een "culturele" diaspora die de negatieve dynamiek van de globaliseringscultuur zien. Hongarije, Servië, Italië en de VS hebben een populistische golf van democratisch verzet tegen het liberalisme. Dit kan een vruchtbare voedingsbodem zijn voor Rusland, aangezien westerse normen hun eigen samenlevingen van binnenuit ontzuilen. De vaak geciteerde "liberale democratie" zit vol tegenstrijdigheden. Representatieve democratie is een miasma van democratie; het is een systeem om een internationaal systeem van kapitaalstromen te reguleren en te beheren dat afhankelijk is van migrerende goedkope arbeidskrachten en grondstoffen. Elite manipulatie merkt nu een terugslag in liberale democratieën nu een arbeidersklasse, cultureel rechteloos blok meer nationalistisch, inheems populisme steunt. Dit zou wel eens een grotere bedreiging kunnen zijn dan het externe grote machtsspel.

Voor de Chinezen staat "Tianxia" weer op de agenda na de onderbreking van het communisme. Volgens Kissinger "beschouwde China zichzelf in zekere zin als de enige soevereine regering van de wereld"[6]. Voor Xi Jinping wordt China een middenrijk van tributaire vazalstaten. Tianxia' brengt orde in de chaos van Westfalen. Het is deze samensmelting van geïdealiseerde mythe en realpolitik die China en Rusland drijft. Het grenzeloze tributaire rijk van de Chinese keizers en de eindeloze steppe van Dostojevski's Rusland. De retoriek van China's "Global Security Initiative" van april 2022 zette de onderliggende vogue van expansieve dominantie voort. Het was "veiligheid voor iedereen in de wereld...en verzet je tegen het nastreven van je eigen veiligheid ten koste van anderen"[7]. Er is ook een afwijzing van de interne schade die de globalisering toebrengt aan de Chinese culturele kernwaarden, "Geliguojia" of "afgescheiden land" van de keizers. Het is het beste van twee werelden voor Xi Jinping en een voortzetting van Mao's visie van communisme op wereldschaal.

Er gaan dus twee zonnen onder op de wereld; de Westfaalse van 300 jaar en de Chinese van de 'Qin Han'-dynastieën. Maar voor de Chinezen is er maar één zon in de hemel en zij weigeren om tweede viool te spelen voor het westen. Deels 'revanchistisch', een afrekening uit de tijd van de koloniale machten en een aanval op de zwakte van de westerse liberale culturen. Het is een pijnlijke test voor de zonen van de Verlichting en voor de architecten van Westfalen die de beschavingsstaat van het "Heilige Roomse Rijk" overboord gooiden voor de troost van onafhankelijke staten. Niettemin zijn de zwakke punten van autoritaire, top-down staten zoals Rusland en China hun toenemende afhankelijkheid van een soort expansief nationalisme. Beschavingen worden overschaduwd, niet door dreiging van buitenaf, maar door interne incoherentie. Hierbij worden zowel het Westen als het Oosten in nevelen gehuld; een gebrek aan een morele teleologie belemmert beide. Hulpbronnen en geopolitiek betekenen een gebrek aan Plato's "zorg voor de ziel". Gebonden aan de muur van Plato's grot, zal er een tijdperkverschuivende Spengleriaanse verandering nodig zijn om de mensheid uit de grot van haar eigen makelij naar het verblindende zonlicht te sleuren.

Voetnoten: 

[1] Middlebrook, J. (1970). Matthew Arnold: Dover Beach.

[2] Ministry of Foreign Affairs, “Forge Ahead under the Guidance of General Secretary Xi Jinping’s Thought on Diplomacy,” September 1, 2017, http://www.fmprc.gov.cn/ mfa_eng/zxxx_662805/t1489143.shtml. And “China Says Xi Transcends West as a Diplomatic ‘Pioneer,’” Reuters, September 1, 2017, https://www.reuters.com/article/

[3] Wang, Fei Ling. (2018). China Order: Centralia, World Empire, and the Nature of Chinese Power. State University of New York PR.

[4] https://www.rand.org/pubs/research reports/RRA198-4.html

[5] https://www.rand.org/pubs/research reports/RRA198-5.html

[6] Kissinger, H. (2015). World Order: Reflections on the Character of Nations and the Course of History. Penguin Books.

[7] Xi Jinping, 'Rising to Challenges and Building a Bright Future through Cooperation'. Boao Forum for Asia Annual Conference 2022, April 21, 2022, http://english.www. gov.cn/news/topnews/202204/21/content_WS62616c3bc6d02e5335329c22.html