Trump, Lenin en het vrije worstelen in de wereldpolitiek

Trump, Lenin en het vrije worstelen in de wereldpolitiek

Markku Siira

Bron: https://markkusiira.com/2025/01/08/trump-lenin-ja-maailmanpolitiikan-vapaapaini/

“Met de mogelijke terugkeer van Donald Trump kan het nuttig zijn om te proberen hem te begrijpen,” suggereert Bruno Maçães, voormalig minister van Europese Zaken van Portugal, journalist en schrijver. Het Trump-fenomeen “is niet episodisch of echt afwijkend, maar opvallend in zijn duidelijkheid.” Trump heeft een idee van Amerikaanse macht dat hij openlijk naar voren brengt.

Volgens Maçães vindt Trump dat macht direct moet worden gebruikt. Dit betekent een dramatische verandering ten opzichte van het oude model, waarin de Amerikaanse macht (meer of minder succesvol) verborgen was achter regels en instituties. Voorheen maakte men gebruik van handelsregels, militaire allianties en politieke doctrines.

De “liberale internationale orde” was een instrument van de hegemonie van de Verenigde Staten. De laatste jaren is het echter steeds moeilijker geworden voor Washington om de gewenste resultaten te bereiken. De VS trokken zich terug uit Afghanistan, en de taliban kwamen terug aan de macht. De oorlog in Oekraïne zou kunnen bevriezen, terwijl de invloed van China gestaag groeit.

In deze geopolitieke overgangsperiode zou een tweede termijn van Trump wel eens gekenmerkt kunnen worden door machtspolitiek die weinig om legitimiteit of normen geeft. “Hoe zouden we de gruwelen van de oorlog in Gaza anders moeten interpreteren dan als een opzettelijke omarming van een macht die zich niet langer bekommert om legaliteit, maar deze heeft vervangen door een gevoel van culturele superioriteit?”, vraagt Maçães (foto).

Trumps eerste termijn tijdens de coronapandemie verbaasde velen. Bij een tweede termijn zou Trumps onvoorspelbaarheid opnieuw de belangen van de elite dienen. Zoals zijn voormalige adviseurs onthulden, ziet Trump “de wereld niet als een mondiale gemeenschap die wordt beheerst door regels en instituties, maar als een arena waar naties, niet-statelijke actoren en bedrijven met elkaar concurreren.”

“We bevinden ons midden in een revolutionair moment,” stelt Maçães, terwijl hij in gedachten afdaalt naar de gebalsemde bolsjewistische ideoloog Lenin, die in een glazen kist ligt. Lenin geloofde namelijk dat een “revolutionaire situatie” ontstaat wanneer de machthebbers niet langer in staat zijn te regeren, de onderdrukten hun situatie niet langer kunnen verdragen en verzet opkomt.

In deze tijd van meerdere crises lijkt de politieke klasse van het Westen, die in dienst staat van de corporatocratie, incompetent en zwak. De Amerikaanse hegemonie staat onder grote druk, wat volgens Maçães zichtbaar is in het geval van Oekraïne. De VS hebben sancties opgelegd aan hun concurrenten, die door dit “revolutionaire moment” verenigd zijn tegen een gemeenschappelijke vijand.

Het verzwakken van de hegemoniale macht leidt onvermijdelijk tot een gevoel van bedreiging, waarvoor hardere maatregelen nodig lijken. Zo nemen de westerse democratieën snel opnieuw de eigenschappen aan die zij eerder aan hun rivalen toeschreven: de verering van macht en de onverschilligheid tegenover legaliteit. “Het oriëntalisme keert terug,” voorspelt Maçães.

Een instabiele tijd geeft voordeel aan spelers zoals Trump, die zich niet langer verschuilen achter een schijnheilig liberalisme. De heersende elite van de wereld lijkt voorlopig bereid terug te keren naar het gebruik van brute kracht – naar de instincten die Amerika oorspronkelijk groot maakten. Terwijl de oude orde wordt afgebroken, kan Trump blijven uitroepen en onzekerheid zaaien.

Maçães gelooft echter dat niet alles volgens plan zal verlopen. Het gebruik van macht “verbruikt te veel middelen en creëert nieuwe vijandigheid.” Het “vervreemdt vrienden en bondgenoten, die zich steeds meer vernederd voelen naarmate de normen en instituties die hun status erkennen, worden losgelaten.”

De echte machthebbers willen zelf niet in de schijnwerpers staan, maar net als een professionele worstelaar die voor het vermaak van de massa vecht, is Trump opnieuw in de arena geplaatst om te vechten, aandacht te trekken, klappen uit te delen en te incasseren. Wat zal dit spektakel brengen? Ik betwijfel of de Euro-Atlantici er veel om zullen lachen.