De postmoderne conditie bij Alexandr Doegin

De postmoderne conditie bij Alexandr Doegin

door Luca Leonello Rimbotti

Bron: Italicum & https://www.ariannaeditrice.it/articoli/hic-et-nunc-intervista-ad-alexandr-dugin

De noodzaak om een antwoord te geven op de decadentie van Europa dwingt elke vorm van tegencultuur om alle mogelijkheden van de Europese geschiedenis, geografie en gedachte door te lichten, om nieuwe ideeën, nieuwe oplossingen, of zoals het beter gezegd is, een "nieuwe synthese" van oude waarden te vormen. Het doel is om koste wat kost een beschaving weer op de been te brengen die bijna onherroepelijk uiteen is gevallen door de politieke hegemonie van het corrosieve kosmopolitische "links". In een dergelijke context vertegenwoordigt Alexandr Dugin een van de weinige ideologische momenten waarop het Europese denken van het jaar 2000 zichzelf een fysionomie en een doelstelling heeft kunnen geven en nu in staat is om een alternatief te vormen dat niet alleen hypothetisch is. Bij hem gaat het erom te zien wat er gedaan kan worden, nadat het denken van de blanke, laten we zeggen, is uitgeput in een paar eeuwen van voortdurende politieke spanning, en tenslotte, met het huidige overwicht van het globalisme van de Verlichting, de laatste fase bereikt van de crisis van het Westen, die een eeuw geleden door Spengler werd gesignaleerd met zijn vroege prognose. Eerlijk gezegd is het voor Dugin echt een kwestie van uittreding uit het Westen en uit de betekenis zelf van het Westen, dat onherkenbaar en zelfs vijandig is geworden voor een echt Europa, juist omdat het nu volledig vereenzelvigd is met het Atlantisme en het kapitalistisch-internationalistische beleid. Net als tientallen jaren geleden in het politieke evolutieproces dat tot de Tweede Wereldoorlog leidde, betekent het denken over Europa als anti-West en als de herovering van een inheems erfgoed het plannen van een planetaire ideologische botsing, die in staat is tot wat men identificatie noemt: verduidelijken wie men is, precieze contouren geven aan het idem, aan het communitaire wij, en dus noodzakelijkerwijs definiëren wat men niet is en niet wil worden.

De onderscheidende factor die aan de basis ligt van alle redeneringen, en die door Dugin wordt beschouwd als de basis van een nieuwe herovering van universele politieke termen, is het idee van traditie. De traditie, die identiteit is in al haar ontvouwing van vorm, bestemming en geschiedenis, centraliseert de mogelijkheid van een cultureel houvast dat de dreigende driften van de moderniteit onschadelijk maakt en overstijgt. De taak is deze moderniteit te beheersen, te omcirkelen. Op de grens, evolutief, om het te berijden om het te beheersen en uiteindelijk te temmen. Wij weten dat Evola, niet toevallig, een van de hoogtepunten was in de opleiding van Dugin, en dit verklaart ook de ontwikkeling zelf van zijn denken. De huidige komst van de Vierde Politieke Theorie, die Dugin ziet als het hoogtepunt van een geleidelijke overname van ideologische motieven, heeft op zichzelf al een Evoliaanse tendens, al was het maar in verband met de door Dugin onderstreepte mogelijkheid om de invloed op de werkelijkheid op te vatten in termen van actie. Realisme, is het woord. De "Weg van de linkerhand", zo zou het essay zeggen, dringt zich op als het voornaamste kenmerk van een interventionisme dat zich nooit mag onttrekken aan de contemplatieve fase, en dat de actie, de insnijding van de wil in de werkelijkheid, het gevoel van een existentiële plicht geeft.

Er is in feite veel dat ontologisch, "existentialistisch" en zelfs Heideggeriaans is in Dugin. Bijvoorbeeld zijn aanvaarding van Dasein als zijn-in-de-wereld in de hoedanigheid van subjecten en niet van objecten, in de ontplooiing van een wil tot koud realisme, dat meer op logos dan op mythos is gebaseerd, en dat de constitutie beoogt van een menselijk type dat geschikt is voor het lezen van de werkelijkheid. En er zijn er die met betrekking tot deze ontologie die aanwezig is in Dugini's Vierde Politieke Theorie, hebben gesproken van een echte "existentiële antropologie". Er is een nieuwe mens voor nodig, van een ander kaliber dan de universele bourgeois, om de werkelijkheid tot haar maximale tegenspraak te drijven. Er is een nieuwe wil nodig om onze blik in de diepte te werpen en de postmoderniteit te begeleiden naar haar definitieve desintegratie. Het bevorderen van de komst van Kali-Yuga, kortom, het actief maken van het nihilisme, zoals Nietzsche reeds aangaf, het verslaan van de nihilisten van het kosmopolitisch progressivisme op hun eigen terrein, waardoor hun catastrofe wordt bespoedigd. Is er iets nieuws in dit alles? Of gaat het om woorden, om ideeën, die reeds gehoord zijn, om fresco's uit het verleden die reeds waargenomen zijn? Natuurlijk, alles is al gezegd, geassimileerd, en alles is al een tijdje in omloop. Maar ik denk niet dat het van belang is een nieuwigheid te maken van de anti-wereld ideologie, en dus van Dugin. Het gaat hier niet om nieuwigheid, maar om waarheid, d.w.z. om de handhaving van het eeuwige.

Maar nieuw is in ieder geval, en zelfs zeer nieuw, de poging van Dugin om bepaalde betekenissen bijeen te houden, om te voorkomen dat zij in de vuilnisbak van de geschiedenis verdwijnen, begraven door de bijbelse haat die altijd uitbreekt zodra bepaalde waarden lijken stand te houden. Het traditionele communitarisme van de identiteit, geënt op het behoud van het contact met het land, de band die gelegd wordt tussen een grote existentiële ruimte en het imperiale samenleven van solidaire etnische groepen: dit is de formule die verder gaat dan revolutie en behoud, door ze eenvoudigweg samen te smelten tot één enkele politieke formatie van verzet tegen de misvormde wereldsheid.

Dugin hanteert oude materialen, het is waar, hij werkt met archaïsmen, maar hij werkt ook transgressieve oplossingen uit ten opzichte van de formules waarmee reeds in het verleden is geëxperimenteerd. Voorbij het liberalisme (rechts en links), voorbij het communisme en voorbij het fascisme (in al zijn internationale ontboezemingen), leert Dugin de geschiedenis, maar hij weet die te gebruiken als een levend ding in zijn opsporing van het moment van breuk: de "metafysica van Chaos", de conditie die wordt voorgesteld als een terrein waarop de mogelijkheden van de toekomst kunnen worden uitgespeeld, is vervuld van een strijdlustige en oppositionele geest, zij wordt voorgesteld als een ideologisch hoogtepunt. De ondergang van de postmoderniteit wordt aanvaard voor wat zij is, en het is van hieruit dat wij opnieuw moeten beginnen om de progressieve opmars af te buigen en om te zetten in zijn tegendeel. Het lijkt een operatie van politieke en sociale engineering voor revolutionaire geesten, gevormd door de wens om te behouden wat nog kan kloppen van leven: de solidariteit van afstamming, de gemeenschappelijkheid van geschiedenis, bodem en lot. Wat nog meer? De wil van de gelijken om de gelijken op te roepen.

Om te kunnen identificeren is het dus nodig te definiëren, af te bakenen, ja grenzen te stellen. Eurazië is de ruimte die volgens Dugini essentieel is voor de herovering van de identiteit van de mens. Het lot van een geschiedenis en een familie van volkeren en culturen staat hier op het spel. Het imperium is de plaats van leven en ontwikkeling van een "pluralistische antropologie" die enerzijds het katholiek-progressief-liberale universalisme afwijst, maar anderzijds bescherming biedt aan complementaire etnoculturen. Dugin, die de politieke filosofie van het Eurazianisme schetst, denkt aan het partnerschap van verschillende realiteiten - in hoofdzaak de Russische en de Turaanse - meesters van hun macro-continentale geo-historische ruimte die, vanuit het oogpunt van de grote wereldpolitiek, in staat zijn de antagonistische rol tegen het Atlantische zee-imperium veilig te stellen. Zoals iedereen kan zien, weerklinkt in deze Duginiaanse geopolitieke kaders, waar hier nauwelijks op wordt gezinspeeld, het conceptuele werk van ideologische kusten dicht bij wat de Conservatieve Revolutie is genoemd, waar met Schmitt en zijn theorie van de Land-Zee tegenstelling of met Moeller van den Bruck of de Nationale Bolsjewieken, met hun opvatting van de Russische ruimte als bondgenoot van een anti-Atlanticistisch Duitsland, werd het kardinale alternatief voor de gedwongen kanalisatie van Europa in de liberale armen van het democratische Westen geconfigureerd. In feite kan Dugin worden beschouwd als een voortzetter, een verlenger, van bepaalde revolutionair-conservatieve standpunten uit het tijdperk van vóór de Tweede Wereldoorlog.

Het samenvoegen van waarden wordt hoe dan ook een politieke therapie die aan de omstandigheden moet worden aangepast: Dugin, de vijand van het internationalisme en het abstracte universalisme, spreekt de concrete taal van hen die filosofen zijn, maar politici, die ook doses van messiaanse eschatologie en religieuze orthodoxie opvatten, maar goed verbonden met de concrete vrijwilligheid van een bepaald volk, van een groep volkeren, precies en geïdentificeerd. Dugin is een Rus, en hij handelt met Rusland. Hij stelt geen universele recepten op, noch presenteert hij ongedifferentieerde formules. Hij weet waar hij terecht kan:

"Voor mijn land, Rusland, heeft de Vierde Politieke Theorie een enorme praktische betekenis. Het Russische volk heeft de liberale ideologie van de jaren negentig vrijwel volledig verworpen, maar het is ook duidelijk dat een terugkeer naar de onliberale politieke ideologieën van de 20e eeuw, zoals het communisme of het fascisme, geen waarschijnlijk vooruitzicht is, aangezien deze ideologieën reeds hebben gefaald en hebben bewezen dat zij de uitdaging van het tegenstreven van het liberalisme niet aankunnen, om nog maar te zwijgen van de menselijke kosten van het totalitarisme". 

Dugins poging tot identificatie is dus heel duidelijk. Hij brengt de kritiek op de wereldbeschaving (die nu het westerse model is dat wordt geëxporteerd en opgelegd, en gewillig wordt aanvaard, en tot onbetwiste universele functie wordt verheven) op de grond van het falen van het Amerikaanse systeem dat is voortgekomen uit het optimisme van de Quakers en de Verlichting. Dugin werpt zijn blik in het ravijn dat de goede propagandistische bedoelingen van het globalisme scheidt van de praktische realisaties ervan, die gebaseerd zijn op geweld en gedraai en gekenmerkt worden door de oude, onovertroffen en allerminst "liberale" barbarij. En zo onderstreept hij "het opvallende verschil tussen het concrete gedrag van staten en samenlevingen, vol oorlogen, onderdrukking, wreedheid en verwilderde uitbarstingen van terreur, die leiden tot steeds ernstiger psychische stoornissen, en de rationalistische pretenties van een harmonieus, vreedzaam en verlicht bestaan onder het vaandel van vooruitgang en ontwikkeling".

Het is duidelijk dat het overstijgen van liberalisme, communisme en fascisme, en het voorstellen van een Vierde Weg van bevrijding uit de ideologische ketenen van de twintigste eeuw, kan betekenen dat de eeuwige erfenissen van gemeenschappelijkheid opnieuw in de praktijk moeten worden gebracht. Dit is wat Dugin beweert, als een gemeenschappelijkheid van geschiedenis, bodem en lot. Het overwinnen van het nationalisme wordt opgevat als een uitbreiding tot de dimensie van het imperium, een realiteit die de gelijken bindt. Dit is geenszins een ontkenning van het etnische gegeven, maar de harmonisatie ervan binnen een politieke familie van verschillende maar gelijksoortige ervaringen. Kortom, het is het imperium, een supranationale structuur die de natie niet ontkent, maar haar juist integreert en een rem zet, een grens stelt, zelfs psychologisch, aan de tragische utopieën van de universele grenzeloosheid.

Als leerling van Lev Gumilëv, de aartsvader van de eurasistische geopolitiek, ontsnapt Dugin niettemin aan de oude scholen door zijn kader te laden met meer subversieve bijdragen tot de wereldorde: denk aan zijn herhaaldelijk herhaalde nabijheid tot het melkwegstelsel van het Europeanistische radicalisme van Thiriart, de Benoist, Steuckers en Mutti. Dit is waarschijnlijk de reden waarom Duginian een onderscheid maakt tussen het groot-Russisch nationalisme en het Eurazistisch pan-Turanisme, dat het meest doeltreffende en revolutionaire wapen vormt in dienst van een anti-westers planetair pluralisme.

Het politieke protagonisme van het Hart van de Aarde (het Heartland van de oude geopolitieke Mackinder), modern hergedacht, is niets anders dan de nieuwe samenwerkings- en integratiefunctie tussen het Woud, dat is de Slavische wereld, en de Steppe, dat is de Turaniaanse Euraziatische wereld, die ook solide en volledig Europese etnische broederschappen omvat, zoals Finland en Hongarije. Deze las vormt de imperiale ruimte waaraan Dugin antagonistische eigenschappen toeschrijft met betrekking tot het project van universeel globalisme. Op zoek naar vrienden op een planeet waar de strijd om hulpbronnen steeds heviger wordt, bij het verschijnen van steeds nieuwe mondiale geopolitieke subjecten, is het door Dugin voorgestelde Eurazianistische model, met al het "gnostische" en idealistische dat het bevat, niet zozeer een culturele optie onder andere, maar een onvermijdelijke lotsbestemming, als we niet willen dat diversiteit bezwijkt in de egalitaire ketel.