Dominique Venner, denker over geschiedenis
Interview met Clotilde Venner
Vragen van Robert Steuckers
RS: Waarom raakte Dominique Venner geïnteresseerd in geschiedenis?
CV: Dominique raakte om verschillende redenen geïnteresseerd in geschiedenis. Zoals ik in mijn boek (A la rencontre d'un cœur rebelle) uitleg, had Dominique drie levens, een eerste waarin hij een politiek activist was, een tweede meer meditatief leven dat ik de toevlucht tot de wouden noem, en een derde waarin hij de historicus werd die wij kennen. De studie van de geschiedenis kreeg, denk ik, haar volle betekenis toen hij de politiek opgaf, aan het einde van zijn eerste leven. Hij ervoer zijn terugtrekking uit de politiek als een kleine dood. Om deze beproeving te boven te komen, trok hij zich terug op het platteland, stichtte een gezin en wijdde zich ongeveer vijftien jaar lang aan het schrijven van boeken over de geschiedenis van wapens, maar tegelijkertijd las hij, methodisch en intensief, voornamelijk historische werken. Gedurende al deze jaren bleef hij zichzelf de vraag stellen "wat te doen" en "wat door te geven". En het was in de studie van de geschiedenis dat hij de antwoorden vond. De geschiedenis is, als er actief over nagedacht wordt, een onuitputtelijke bron van reflectie. Zijn houding ten opzichte van de geschiedenis was die van een denker, niet van een geleerde die geïnteresseerd was in onbelangrijke details. Het was de studie van de geschiedenis die hem in staat stelde om de crisis van beschaving en betekenis te begrijpen die de volkeren van Europa doormaakten. En hij hield nooit op met het zoeken, door middel van talrijke historische werken, naar een antwoord op deze betekeniscrisis. Ik denk in het bijzonder aan twee boeken: Histoire et Traditions des Européens en Le Samouraï d'Occident.
RS: In de artikelen van Dominique Venner komen twee begrippen terug: het onvoorziene in de geschiedenis en de schok van de geschiedenis. De geschiedenis is daarom open: ze heeft noch een goed noch een slecht einde. Als iemand die Dominique Venner uitvoerig heeft ondervraagd over deze kwesties, wat resulteerde in een boek dat zo fundamenteel is als Le choc de l'histoire als dat het tot nadenken stemt, wat hebt u te zeggen over dit tweeledige thema, dat de basis zou moeten zijn van een werkelijk alternatieve visie op de wereld?
CV: Door de geschiedenis te bestuderen en erover te mediteren, kwam Dominique op het idee dat de geschiedenis de plaats is van het permanente onvoorziene. Het is gemakkelijk om gebeurtenissen te analyseren als ze eenmaal hebben plaatsgevonden (bijv. de val van de Berlijnse Muur), maar zelden om ze te voorspellen. Deze notie van het onvoorziene in de geschiedenis maakte Dominique niet zozeer pessimistisch, maar juist optimistisch, niet in de zin van gelukzalig optimisme, maar in de zin dat niets ooit vastligt. Op elk moment kan een schijnbaar hopeloze situatie veranderen. Dit betekent dat we nooit moeten wanhopen, omdat zelfs de meest tragische situaties aan verandering onderhevig zijn. In 1970 kon niemand zich de ineenstorting van de Sovjetmacht voorstellen. In 1913 voorzag niemand de Europese vuurzee die in 1914 zou plaatsvinden, zoals Dominique zo goed analyseert in Le Siècle de 1914. Absoluut pessimisme en zalig optimisme zijn even dom, omdat niets ooit definitief is, of het nu goed of slecht is. Langdradig geklaag en vrolijk pessimisme ergerden hem mateloos. Dit trekje komt voor in bepaalde rechtse kringen. Zijn hele leven lang bleef hij deze gemoedstoestand bestrijden. Hij was van mening dat deze houdingen vaak een dekmantel zijn voor een vorm van luiheid en lafheid.
Als ik zeg dat Dominique een optimist was, betekent dat niet dat hij zich er niet meer dan bewust van was dat de geschiedenis tragisch is. Als ik zijn opvatting over geschiedenis zou moeten definiëren, zou ik zeggen dat hij een tragisch-optimist was, een enigszins oxymoronisch concept dat zijn denken samenvat. Maar u zou tegen mij kunnen zeggen: hoe kun je optimistisch zijn als je de menselijke geschiedenis bestudeert, die een voortdurende opeenvolging van verschrikkingen is? Het is waar dat mensen door de geschiedenis heen beproevingen en tragedies meemaken die hen dreigen te vernietigen, maar tegelijkertijd blijft diezelfde geschiedenis permanent open, ze is nooit statisch, ze is wat mensen ervan maken, ze heeft de betekenis die wij eraan geven. Daarom schrijft Dominique aan het einde van Le Samouraï d'Occident: "Wanneer zal het grote ontwaken (van de Europeanen) komen? Ik weet het niet, maar ik twijfel er niet aan. In dit Breviarium heb ik laten zien dat de geest van de Ilias als een ondergrondse rivier is, onuitputtelijk en altijd opnieuw geboren, die wij moeten herontdekken".
RS: Wie creëert het onverwachte en de schok van de geschiedenis? Dit is geen onschuldige vraag, want Dominique Venner bestudeerde historische gebeurtenissen zoals het avontuur van de Duitse Freikorps, de bolsjewistische revolutie (met de figuur van Lenin), het verzet en de collaboratie in Frankrijk...
CV: Dominique had Marx, Spengler en Evola aandachtig gelezen, en vond er een aantal interessante ideeën in, maar zijn denken stond heel ver af van enige vorm van historische teleologie. Hij geloofde niet dat de geschiedenis een betekenis had of aan cycli gehoorzaamde; hij dacht dat het mensen waren die de geschiedenis maakten. In Le Choc de l'Histoire schreef hij: "Aan de andere kant kan ik de theorieën bekritiseren die in de mode waren in de tijd van Marx of Spengler. Elk in hun eigen register ontkenden ze de vrijheid van mensen om hun eigen lot te bepalen".
Om uw vraag te beantwoorden, zou ik een zin willen lenen van de socioloog Michel Maffesoli: gebeurtenissen lijken ons vaak onvoorspelbaar omdat "we niet weten hoe we naar het groeiende gras moeten luisteren". Grote historische gebeurtenissen zijn vaak de vrucht van een ondergrondse rijping die onzichtbaar is voor het ongetrainde oog. Een ander element dat belangrijk was voor Dominique was het begrip "voorstellingen". Voor hem leven mensen en onderscheiden ze zich door hun voorstellingen (religieus, politiek, esthetisch). En als we grote historische fenomenen willen begrijpen, moeten we de mentaliteiten bestuderen. In Le Siècle de 1914 analyseert hij met grote finesse de grote ideologieën van de twintigste eeuw - fascisme, liberalisme, immigrationisme - en hoe zij de loop van het Europese lot beïnvloedden.
RS: Dus wat we hier hebben is geen abstracte visie op de geschiedenis, maar een visie die geworteld is in het Leven, in historische figuren, mannen en vrouwen van vlees en bloed, soms voorzien. Kunt u dit toelichten en/of voorbeelden geven?
CV: In veel boeken heeft Dominique uitzonderlijke mannen en vrouwen geportretteerd. Deze portretten hadden verschillende functies. De eerste was om de gebeurtenissen meer inhoud te geven, wat veel betekenisvoller is voor de lezer. In het boek dat hij aan Jünger wijdde (Un autre destin européen), schreef hij een lang portret van Stauffenberg. Ik denk dat hij, door het leven van deze officier op te roepen, ons een kijkje geeft in de interne keuken van het verzet van een deel van de Duitse aristocratie tegen Hitler. Een portret zegt soms meer dan lange conceptuele uitweidingen. In zijn boeken staan ook veel portretten van vrouwen, die volgens mij een pedagogische rol hebben als 'exempla'-figuren in de Latijnse betekenis van de term, in de zin van Plutarch en zijn 'Levens van illustere mannen'. Door zijn evocaties - ik denk aan Catherine de la Guette, Madame de Lafayette in Histoire et Traditions des Européens, en het portret van Penelope en Helena in Le Samouraï d'Occident - laat hij ons zien wat het is om een Europese vrouw te zijn. In onze donkere en decadente tijden denk ik dat we modellen nodig hebben om ons aan vast te houden, en deze evocaties van historische figuren kunnen een grote bron van inspiratie zijn. Ze vertellen ons hoe onze voorouders liefhadden, leden en de tragedies van de geschiedenis overwonnen.
Het lange interview van Clotilde Venner met de Luikse filosoof Antoine Dresse, waarin de figuur van Dominique Venner een levendigere vorm krijgt met de mogelijkheid om de fascinerende figuur die hij was beter te begrijpen. Helaas is er nog geen Nederlandse vertaling van dit belangrijke boek. Om het te bestellen: https://nouvelle-librairie.com/?s=clotilde+venner&asp_active=1&p_asid=6&p_asp_data=1&termset[product_cat][]=-1&aspf[editeur__3]=&aspf[auteur__2]=&filters_initial=1&filters_changed=0&qtranslate_lang=0&woo_currency=EUR¤t_page_id=604
Kommentare
Kommentar veröffentlichen