Voordat de "Nouvelle Droite" ontstond

Voordat de "Nouvelle Droite" ontstond

door Johannes K. Poensgen    

Bron: https://www.blauenarzisse.de/

Het merkwaardigste aan de hernieuwde ontvangst van de Franse activist, historicus en publicist Dominique Venner, wiens werkcultuur in het Duitse taalgebied door Jungeuropa Verlag is overgenomen, is dat zij zich bijna uitsluitend richt op zijn vroege werk.

De belangstelling voor de geschriften van Venner betreft dus vooral die van zijn activistische jeugd in de jaren zestig. Er is geen bijzondere belangstelling voor het werk van de "meditatieve geschiedschrijver" (Venner over de tweede periode van zijn leven).

Deze eenzijdigheid is relevant omdat Venners vroege werk werd geschreven voordat hij samen met Alain de Benoist, in een breuk met de Franse nationalistische bewegingen van die tijd, de Nouvelle Droite oprichtte, die ongetwijfeld de meest invloedrijke denkschool van Europees rechts zou worden voor de volgende halve eeuw.

 

Actueler dan zijn opvolger

Het tijdperk van de Nouvelle Droite is echter onmiskenbaar voorbij, en niets laat dit beter zien dan een lezing van de jonge Venner: deze geschriften, zij het Voor een Positieve Kritiek, de essays voor het tijdschrift "Europa-Actie", maar vooral het essay Wat is Nationalisme? dat nu voor het eerst in het Duits wordt gepubliceerd, zouden voor het grootste deel vandaag geschreven kunnen zijn. Deze bijna zestig jaar oude teksten zijn veel beter verouderd dan die van de Nouvelle Droite.

Nog doordrenkt van de echo's van de Algerijnse oorlog, lijden zij niet aan de antiracistische kortsluiting van Alain de Benoist, die later meende dat het loslaten van de waardering op zich de praktische gevolgen van de verschillen tussen verschillende groepen mensen teniet zou doen. Deze illusie van de Europese rechtse intellectuelen van de jaren '70 en '80 had geen plaats in de woestijnoorlog en is sindsdien door de ervaren multiculturele realiteit aan flarden geschoten. Daarentegen zijn de individuele onzinnige beweringen over andere culturele kringen, die Alain de Benoist doet in zijn afstandelijke voorwoord bij de nieuwe editie van "Wat is nationalisme?

Wat de lezers van vandaag nog meer verbaast, is dat de definitie die de jonge Venner van "wij" geeft, overeenstemt met de definitie die het afgelopen decennium helemaal vanzelf is ontstaan. Venner spreekt van "Europa," van het "Avondland," en van de "blanke volkeren". Hieronder vallen uitdrukkelijk ook de Verenigde Staten en andere Europese staatsformaties buiten het oude continent. Ook hierin staat hij in schril contrast met de latere Nouvelle Droite met haar anti-Amerikanisme en haar ontleningen aan Derde Wereld ideologieën, die een reactie waren op de Amerikaans-Sovjet dubbele hegemonie en vandaag de dag anachronistisch zijn.

Europees denken

Wat is nationalisme? is een activistisch boek en behandelt, typisch voor dit genre, drie verschillende onderwerpen tegelijk, die vaak wild door elkaar lopen. Ten eerste, fundamentele wereldbeeld kwesties. Afgezien van wat reeds werd vermeld, is dit het punt waarop Venners poging om de basiskenmerken van het Europese denken uit te werken, mislukt. Zijn karakterisering van dit denken als wetenschappelijk, positivistisch en anti-metafysisch wordt door hem beschouwd als de bevrijding van het occidentele christendom uit het oosterse bijgeloof. Dit kan worden bekritiseerd vanuit het standpunt van een occidentele intellectuele geschiedenis en de metafysische hoogten van een Hegel of Cusanus.

Deze kritiek zou op zijn plaats zijn indien zij betrekking had op blinde vlekken of eenvoudige leemten in de opvoeding van de jonge Venner. Venner's karakterisering is echter niet bedoeld ter vervanging van een uitputtende intellectuele geschiedenis van het Avondland. Enerzijds legt hij de nadruk op het wetenschappelijke karakter van het Europese denken, omdat dit een uniek verkoopargument vormt in vergelijking met andere culturen. Belangrijker is echter dat het gericht is tegen de toen begonnen tendens om de sociale wetenschappen af te zonderen van de natuurwetenschappen en, over grote, ideologisch vertroebelde stroken, deze helemaal niet meer met wetenschappelijke methoden te behandelen.

Het tweede thema van Wat is nationalisme? is van hedendaagse historische aard, en betreft ons het minst als beschrijving van het nationalistisch activisme dat destijds tegen Charles de Gaulle gericht was. Onder de activisten die folders maken bij de matrixprinter, kunnen velen zich waarschijnlijk herkennen. Maar terecht of onterecht, noch de namen van de rechtse Franse politici van die tijd, noch die van de gevangengenomen of geëxecuteerde leden van de ondergrondse OAS (Organisation de l'armée secrète) zeggen vandaag de dag iemand iets.

"Het Regime"

Van blijvende waarde is echter Venner's inzicht uit deze ervaringen: Dat noch terroristische wanhoopsdaden, noch wereldbeeldloos populisme dat louter appelleert aan een dof ongenoegen onder de bevolking, "het regime" ten val kunnen brengen. "Het regime", dat was toen het gebruikelijke woord voor wat nu "het systeem" wordt genoemd. Met andere woorden, het verwijst naar die sociale structuren die de huidige machtssituatie bepalen. De vaagheid van de term komt voort uit het feit dat hij verder gaat dan de loutere instellingen van staat en regering en niet een autoriteit met een lijst van ambtenaren betekent.

Uit het feit dat het regime niet alleen uit de regering bestaat, maar uit het geheel van de heersende sociale krachten, volgt dat het zinloos zou zijn de Gaulle (of Merkel) omver te werpen als men geen verandering in deze sociale krachten teweeg kan brengen, of daar zelfs maar naar kan streven.

Nationaal en nationalisten

Dit brengt ons bij de derde kwestie: het onderscheid dat Venner maakt tussen "onderdanen" en "nationalisten". Als "onderdanen" noemt hij de emotionele patriotten die, gemakkelijk opgewonden en gemakkelijk misleid, zonder grond en in hun hart afkerig van elke ordeverstoring, zich telkens weer door het regime laten misleiden. De nationalist onderscheidt zich hiervan, zegt hij, enerzijds door zijn theoretische, ideologische scholing, anderzijds door zijn revolutionaire geest.

Dit onderscheid, dat Venner heeft overgenomen van Ernst von Salomon en dat vandaag meestal wordt omschreven als het verschil tussen "conservatief" en "rechts", lijkt een politieke constante van de laatste honderd jaar te beschrijven. Niet in het minst om deze reden blijft de jonge Venner relevant. 

Dominique Venner: Was ist Nationalismus? Jungeuropa. Dresden 2019. Hier bestellen!