Transatlantische betrekkingen in de spiegel van Afghanistan

Transatlantische betrekkingen in de spiegel van Afghanistan

Sergei Jermakov

Bron: https://katehon.com/ru/article/transatlanticheskie-otnosheniya-v-zerkale-afganistana

Een maand nadat de hartstochten over de mislukte terugtrekking van de Amerikaanse en NAVO-strijdkrachten uit Afghanistan in Washington en de Europese hoofdsteden zijn geluwd, is het interessant om de implicaties van het Afghaanse fiasco voor de transatlantische betrekkingen te evalueren. Er zij op gewezen dat de situatie in dat land zich onverwacht en te snel op een voor de Amerikanen en de NAVO negatieve wijze heeft ontwikkeld. De terugtrekking van de resterende troepen en de evacuatie van burgers uit Kaboel had meer weg van vluchten. Dit heeft enorme schade toegebracht aan het imago van de VS en heeft een verborgen bron van centrifugale tendensen in de betrekkingen van de VS met zijn bondgenoten doen ontstaan.

De spoedvergaderingen van de Noord-Atlantische Raad, het Militair Comité van de NAVO en de ministers van Buitenlandse Zaken van het bondgenootschap in augustus van dit jaar waren hoofdzakelijk gewijd aan het bereiken van overeenstemming over dringende maatregelen om de veilige evacuatie van NAVO-personeel en Afghaanse partners te waarborgen, in plaats van aan het ontwikkelen van een eensgezind bondgenootschappelijk standpunt over de aanpak van Afghanistan. Aanvankelijk waren westerse deskundigen nogal sceptisch over het vermogen van het bondgenootschap om zich snel aan te passen aan de veranderde omstandigheden als gevolg van de schok en desoriëntatie waarin de NAVO-strijdkrachten waren terechtgekomen na de bliksemovername door de Taliban.

Er zij op gewezen dat de Europeanen geneigd zijn het mislukken van de NAVO-missie in Afghanistan niet alleen te zien als het mislukken van één enkele operatie, maar ook als een factor die ernstige geopolitieke gevolgen zal hebben voor Europa en de wereld, waardoor de crisis in de transatlantische betrekkingen nog dieper zal worden. Dit is met name de conclusie van N. Loiseau, voorzitter van de subcommissie veiligheid en defensie van het Europees Parlement, die van mening is dat de recente ontwikkelingen Europa ertoe moeten aanzetten zijn "strategische autonomie" te versterken om ervoor te zorgen dat het met bondgenoten (zoals de VS) kan optreden wanneer dat mogelijk is, en ook zelfstandig wanneer dat nodig is.

D. Keating, senior fellow bij het European Center van de Atlantic Council (VS) en correspondent in Brussel voor France 24, merkt op dat de Europeanen werden overvallen door het besluit van de VS om snel troepen uit Afghanistan terug te trekken zonder een realistisch inzicht te hebben in de kwetsbaarheid van het politieke regime in Kaboel. Volgens hem waren een aantal Europese landen, zoals het Verenigd Koninkrijk en Italië, zeer geïrriteerd door de minachting van de regering-Biden voor hun standpunten over de haast van deze terugtrekking, nadat hun verzet tegen de terugtrekking tijdens de NAVO-top in juni was genegeerd. Volgens het oordeel van de Europese deskundige zal de snelle en in feite slecht gecoördineerde terugtrekking uit Afghanistan, die heeft geleid tot de ineenstorting van het pro-westerse leiderschap in dat land, het debat in Brussel over Europese "strategische autonomie" en de noodzaak om een onafhankelijke EU-defensiecapaciteit te ontwikkelen, versterken. Dergelijke acties van de VS doen ook vragen rijzen over de inzet van Amerika om zijn bondgenoten te beschermen en over de vraag of de NAVO werkelijk een bondgenootschap van soevereine staten is - of gewoon een militair protectoraat waarin de echte beslissingen alleen door Washington worden genomen.

De afkalvende geloofwaardigheid van het buitenlands beleid van de VS en van de Amerikaanse inlichtingendiensten en militaire diensten tast de politieke en morele autoriteit van het Westen als geheel aan, zegt D. Schwarzer, die uitvoerend directeur voor Europa en Eurazië is bij de Open Society Foundations. Volgens haar toont het voorbeeld van Afghanistan aan dat de Europeanen te zeer afhankelijk zijn van de Verenigde Staten - en tegelijkertijd te weinig oog hebben voor hun standpunten in het Witte Huis.

Tegelijkertijd wijst B. Masaes, voormalig Portugees staatssecretaris voor Europese Zaken, op een ernstig probleem voor Europa in verband met de vluchtelingen uit Afghanistan. Volgens zijn inschattingen bestaat er een risico van hernieuwde terroristische aanslagen tegen Europa die vanuit dat land worden georganiseerd. Masaes benadrukt ook dat de vluchtelingencrisis slechts een deel is van de vernietiging of zelfs het uiteenvallen van de bestaande orde als gevolg van de Afghaanse gebeurtenissen. Volgens hem zijn er onder de voormalige Amerikaanse president D. Trump twijfels gerezen over het engagement van Amerika met zijn Europese bondgenoten en verplichtingen. De Portugese analist is echter van mening dat de Afghaanse gebeurtenissen reeds twijfel hebben gezaaid over de Amerikaanse bekwaamheid zelf. Volgens hem kan het antwoord alleen maar zijn dat Europa meer capaciteit krijgt om zelf het hoofd te bieden aan een steeds gevaarlijker wordende wereld.

Laschet, de voorzitter van de Christen-Democratische Unie van Duitsland en kandidaat voor het kanselierschap van centrum-rechts, noemde op zijn beurt de Afghaanse operatie van de NAVO "de grootste mislukking van het bondgenootschap, waaronder het sinds zijn oprichting heeft geleden". Volgens Laschet is een "alomvattende analyse van de fouten" nodig, zowel in Washington als in Brussel.

Amerikaanse deskundigen zijn het van harte eens met hun Europese collega's dat de lessen van Afghanistan zorgvuldig moeten worden bestudeerd. Zo schrijft een gerespecteerd analist van het Center for Strategic and International Studies in Washington, E. Cordesman, hierover in zijn rapport. Er is hier echter een nuance. Hoewel de Amerikaanse analist toegeeft dat het gebrek aan alomvattend overleg met de NAVO-partners onaanvaardbaar is, suggereert hij niettemin dat Europa een veel realistischer benadering moet volgen ten aanzien van zijn strategische afhankelijkheid van de Amerikaanse strijdkrachten. Daarom zouden de Europeanen meer moeten doen om hun eigen militaire vermogens te verbeteren in plaats van te twisten over het delen van de financiële lasten. Volgens Cordesman moet Europa, door te pleiten voor meer "eigen strategische autonomie", erkennen dat er vandaag geen geloofwaardig Europees alternatief is voor het Noord-Atlantisch Bondgenootschap. Daarom zijn er volgens hem verdere stappen nodig om de doeltreffendheid van de NAVO te verbeteren en haar aan te passen aan nieuwe uitdagingen, eerder dan dit blok, dat momenteel onvervangbaar is, te vernietigen.

Tegelijkertijd vindt de Amerikaanse analist R. Ellehuys, die ooit aan het hoofd stond van het Office of European Policy and NATO Affairs van het Amerikaanse Ministerie van Defensie, het belangrijk om aandacht te besteden aan de beoordeling van de negatieve gevolgen van de Afghaanse nederlaag voor het bondgenootschap. Volgens haar heeft het vooral te maken met het ondermijnen van de geloofwaardigheid van het bondgenootschap en het vergroten van de terroristische dreiging voor zijn leden. Ellehuys en andere Amerikaanse deskundigen maken zich vooral zorgen over de mogelijkheid dat de geopolitieke tegenstanders van de NAVO het "Afghaanse syndroom" zullen gebruiken om de eenheid van de bondgenoten in diskrediet te brengen en te ondermijnen.

In dit verband stellen westerse deskundigen (bijvoorbeeld van de Atlantic Council, de RAND Corporation en anderen) voor dat het bondgenootschap dringend maatregelen neemt op het gebied van voorlichting en propaganda om de Amerikaanse en NAVO-acties in Afghanistan te rechtvaardigen, de westerse samenleving tot bedaren te brengen en de eenheid van de aangesloten landen en het vertrouwen in de organisatie zelf in stand te houden. Onder deze omstandigheden is M.D. Williams van de Atlantic Council bijvoorbeeld van mening dat in de strijd om te overleven de moderne slogan van de NAVO de oproep "Voor solidariteit!" zou moeten zijn en niet "Voor veiligheid!".

Tegelijkertijd zijn gezaghebbende Amerikaanse deskundigen van mening dat de VS zich moeten voorbereiden op een situatie waarin Washington niet zozeer op de NAVO zal moeten vertrouwen, maar veeleer op een coalitie van individuele belanghebbende leden van het bondgenootschap die voor de Amerikanen de grootste waarde vertegenwoordigen, om hun strategische taken op te lossen. De praktische toepassing van deze benadering blijkt uit de oprichting van de nieuwe militair-politieke alliantie tussen de VS, het VK en Australië, AUKUS.

Het Noord-Atlantisch Bondgenootschap, zo menen Amerikaanse analisten, heeft behoefte aan een nieuwe aanpak van de troepenplanning op basis van realistische dreigingsanalyses, duidelijke plannen en begrotingen. De NAVO moet de veranderende capaciteiten van de drie wereldmachten actief analyseren en een overlegregeling invoeren over de toenemende dreiging van China, in plaats van zich alleen te richten op Rusland of terroristische dreigingen voor Europa.

Zo suggereert de aangepaste Amerikaanse aanpak van Afghanistan, ondanks het mislukken van de beoogde "stille exit" uit het land, dat de taak van het ontwarren van de Afghaanse knoop aan andere staten wordt overgelaten, mede erop rekenend dat het een probleem zal worden voor Amerika's geopolitieke tegenstanders, Rusland en China. Washington is van plan de vrijgekomen middelen in Afghanistan te gebruiken voor de concurrentiestrijd met hen om het wereldleiderschap.