"Zacht totalitarisme heeft gezegevierd"

"Zacht totalitarisme heeft gezegevierd"

door Klaus Kunze

Bron: http://klauskunze.com/blog/2024/07/13/der-sanfte-totalitarismus-hat-gesiegt/

Een overlijdensbericht voor de liberale democratie

De auteurs Kolja Zydatiss en Mark Feldon komen in hun nieuwe boek Interregnum - Was kommt nach der liberalen Demokratie? tot deze vernietigende conclusie voor het "vrije Westen" (Langen-Müller 2024, ISBN 978-3-7844-3706-4). In hun vernietigende veroordeling van het hyperliberalisme sluiten ze zich aan bij de kritiek van rechts (zie Klaus Kunze, Staatsfeind Liberalismus, 2022), maar ze halen het in met hun sombere voorspellingen voor de toekomst: ze geven de echte "pathologie van het linkse liberalisme" (p.307) geen kans meer in de toekomst en vragen zich hardop af wat daarna komt.

Het meest opmerkelijke aan hun boek is dat de auteurs absoluut geen rechtse mensen zijn. Zydatiss is de sociaal-politieke woordvoerder van het liberale debatinstituut "Freiblick-Institut". Ze laten geen twijfel bestaan over hun sympathie voor de ideeën van een "ideaal" liberalisme. Hun afschuw komt voort uit teleurgestelde liefde: "Liberalisme - wat is er van jou geworden?

De auteurs schetsen eerst zelfvoldaan een geïdealiseerd zelfbeeld van het liberalisme, om het vervolgens genadeloos te verscheuren aan de hand van de "werkelijk bestaande liberale democratie" (p.15). Onder het kopje "Geschiedenis van het verval" verwijzen ze naar Norbert Bolz en Arnold Gehlen. Volgens de bibliografie zijn ze ook bekend met Panajotis Kondylis' verhandeling over "conservatisme". Dit geeft hen voldoende handvatten om de diepere redenen te herkennen die de weg hebben vrijgemaakt voor "para-wetenschappen zoals antiracistische wiskunde", "queer filosofie", antikapitalistische klimaatwetenschap" of "kritische jurisprudentie" om onze ministeries binnen te komen (p.18 e.v.).

De pathologie van ongeneeslijk liberalisme

Ze schetsen een pad van het liberalisme "van utopie naar verval" en laten geen enkel symptoom onvermeld. Hun diagnose is vernietigend: ongeneeslijk! De erfgenamen liggen al op het sterfbed: sociale autoritairen, neofascisme en, wachtend in de coulissen, de nieuwe elite van "deskundigen" en bureaucraten die niet langer democratisch gelegitimeerd zijn.

De auteurs geven een uitgebreid overzicht van de geschiedenis van het liberalisme. Hun analyse van waarom de ideeën van persoonlijke vrijheid en burgerlijke gelijkheid konden uitgroeien tot een regime van toenemende rechteloosheid schiet echter ernstig tekort.

Er wordt steeds meer betwijfeld of de conventionele politieke instrumenten - protesten of verkiezingen - nog wel een merkbare verandering teweeg kunnen brengen. Vooral als het gaat om het klimaat, de islam en migratie lijkt de enige koers die overblijft er een te zijn die door de overgrote meerderheid van de bevolking wordt afgewezen. Boeken met kritiek op migratie worden met miljoenen verkocht, populistische partijen en politici winnen verkiezingen en vormen regeringen, honderdduizenden gaan de straat op - en alles blijft hetzelfde. Hoewel sommige dingen wel veranderen. Bijvoorbeeld het bereik van wat u nog kunt zeggen zonder ontslagen, verboden, veroordeeld of zelfs opgesloten te worden.

Zydatiss / Feldon, Interregnum, p.300 f.

De EU-bureaucratie werkt aan steeds meer regelgevende monsters zoals de Digital Services Act - vanuit ons grondwettelijk oogpunt is dit absoluut onaanvaardbaar en "in wezen totalitair".

De "Self-Determination Act", de "Network Enforcement Act" en andere verordeningen vervangen de ooit onwrikbaar gegarandeerde liberale vrijheid van meningsuiting. De auteurs noemen wel de individuele verschijnselen, maar gaan niet zo ver als de structurele oorzaken ervan. Ze erkennen terecht dat het dubbelzinnige woord liberalisme niet alleen een synoniem is voor de zogenaamde pluralistische maatschappijvorm en het bijbehorende bestuurssysteem, de "parlementaire democratie". Allereerst is het liberalisme echter:

ondanks zijn lange, onbetwiste hegemonie, is liberalisme een ideologie zoals communisme of fascisme [en is] niet noodzakelijkerwijs het natuurlijke eindpunt van de menselijke sociale en politieke evolutie.

Zydatiss / Feldon, p.334 f.

De "vorm van intensivering" ervan is hyperliberalisme. Het leidt tot

een utopisch liberalisme zonder grenzen, dat zijn eigen voorwaarden oplost en zo de weg vrijmaakt voor de uiteindelijke ondergang van de Westerse beschaving, een nieuw totalitarisme of iets heel anders. De inzet is hoog."

Zydatiss / Feldon, p.334 f.

Het boek zou gebaat zijn geweest bij een diepere reflectie over waarom een extremistisch hyperliberalisme zich kon ontwikkelen uit het onschuldige waardeconcept "liberaal", net zoals een onmenselijk socialisme zich had ontwikkeld uit het welluidende "sociaal". Elk verabsoluteerd waardebegrip leidt tot dwangmatige heerschappij als het wordt verheven tot de enige norm van een utopisch idee. Elk concept van waarde en elk principe van waarde wordt geboren met een aanspraak op uniciteit. Als men principes niet pragmatisch behandelt en ze niet afweegt tegen andere, is totalitarisme onvermijdelijk.

De weg van de bepaalde toestand, waar er een Basisgrondwet heerst, naar een nieuw houdingstotalitarisme is al het onderwerp geweest van vele analyses (hier: Totalitarismus kommt auf leisen Sohlen, Vom Staat des Volkes zum Gesinnungsstaat, ISBN 978-3-98987-001-7, uitgegeven door "Die Deutschen Konservativen", Hamburg).

In tegenstelling tot de oude liberale legende dat liberalisme niets anders is dan een gebrek aan ideologie, is de liberale ideologie door verschillende auteurs grondig onderzocht en geanalyseerd. Het feit dat zelfs de slogan "Geen vrijheid voor de vijanden van (liberale) vrijheid!" de poort naar onvrijheid opent, toont al aan hoe tegenstrijdig het liberale dogmatisme op zichzelf is.

Onderdrukking inherent aan liberalisme

Interne onderdrukking is inherent aan de liberale staat. Als het buiten geen vijand meer kan vinden, zoekt het er een binnenin, en als dat niet helpt, treedt het agressief naar buiten op. Zydatiss en Feldon beschrijven op vele pagina's de fenomenologie van de toenemende onderdrukking van afwijkende meningen.

Als het hyperliberalisme hegemoniaal blijft, zal het alleen slagen als het repressieve tendensen versterkt.

Zydatiss / Feldon, p.330.

De auteurs geven geen samenhangende beschrijving van de structurele redenen waarom de "liberale democratie" steeds repressiever wordt. Lezers kunnen hun eigen mening vormen op basis van verspreide benaderingen: Liberale immigratiesamenlevingen in de voormalige geïndustrialiseerde welvarende landen oefenen een sterke aantrekkingskracht uit op mensen uit de hele wereld die het moeilijk hebben gekregen. Hun interne pluralisme, dat naar chaos neigt, maakt ze echter instabiel: "Diverse samenlevingen zijn, in tegenstelling tot de centrale mantra, niet "sterk". Ze zijn eerder tribalistisch en instabiel (Zydatiss / Feldon, p.117).

Hoe meer heterogene elementen een staat accepteert die hem in principe afwijzen, hoe meer de repressie bij wet moet toenemen.

Met de toenemende deconstructie van klassieke en christelijke bronnen creëert het liberalisme de Hobbesiaanse oorspronkelijke staat, het geheel van onvoorwaardelijke individuen, waaraan het eigenlijk wilde ontsnappen. En in een laatste bittere ironie doet het liberalisme de mens beseffen dat er steeds meer wetten, autoriteiten en repressie nodig zijn om een systeem te beheersen dat oorspronkelijk bedoeld was om de macht van de staat te beperken, om deze te binden door middel van de scheiding der machten en de grondwet.

Zydatiss / Feldon, p.71.

Vooruitblik

De auteurs wijden de helft van hun boek aan de "antipoden van het hyperliberalisme", overwegend autoritaire regeringsvormen met twijfelachtige democratische legitimiteit. Tegenwoordig worden staten zoals Singapore semi-dictatoriaal bestuurd. Een autoriteit die alle gebieden van het leven regelt, weet wat het beste is voor de Singaporezen. Ze accepteren het omdat ze zich er goed bij voelen.

Voor de auteurs lijdt het geen twijfel dat het liberalisme steeds meer de mentale voorwaarden vernietigt waarop het gedijt: verantwoordelijke, zelfredzame burgers. In het "Monstrum sui generis" (zoals Pufendorf het Heilige Roomse Rijk ooit noemde) van de Europese Unie wordt het leeuwendeel van de regelgeving en beslissingen niet langer democratisch ondersteund. Er is geen democratische legitimatieketen die naar de EU-bureaucratie leidt. In hun vooruitziende blik op de toekomst en hun uitgebreide beschrijving van de potentiële erfgenamen van het socialisme hadden de auteurs echter in Ernst Jünger kunnen vinden wat ze zochten:

We leven in een staat waarin de oude banden allang verloren zijn gegaan, kortom in een staat van anarchie. Het lijdt geen twijfel dat deze toestand om verandering vraagt. De meningen verschillen echter over de manier waarop een nieuwe stabiliteit gecreëerd moet worden. Als we de Mauritaniërs buiten beschouwing laten, die een praktijk ontwikkelen volgens welke men in en door de anarchie zou moeten floreren, dan blijven er twee grote scholen over, waarvan de ene het leven naar beneden wil richten en de andere naar boven.

Ernst Jünger, Heliopolis, 1950, p.175.

Jünger verankerde zijn prognose in een roman met fictieve plaatsen en namen. Met zijn vooruitziende blik noemde hij de totale, ondemocratische "insectenstaat" als één van de twee mogelijke toekomsten in het manuscript dat hij in 1949 voltooide:

De eerste, die zich in Heliopolis verzamelt rond de deurwaarder en zijn centrale kantoor, vertrouwt op de ruïnes en hypotheses van de oude volkspartijen en plant de heerschappij van een absolute bureaucratie. De leegte is eenvoudig: het ziet de mens als een zoölogisch wezen en ziet technologie als het middel dat dit wezen vorm en macht geeft en ook in toom houdt. Het is een instinct dat verhevigd is tot rationeel. Daarom is haar streven gericht op de vorming van intelligente insectenstaten. De leegte is goed geaard in zowel het elementaire als het rationele, en daarin ligt zijn kracht.

Ernst Jünger, Heliopolis, 1950, p.175.

Jünger beschreef de andere mogelijkheid en een mogelijke uitweg als volgt:

"De tweede school is de onze; ze is gegrondvest op de ruïnes van de oude aristocratie en de senaatspartij en wordt vertegenwoordigd door de proconsul en het paleis. De baljuw wil een collectief verheffen tot een staat buiten de geschiedenis; wij streven naar een historische orde. Wij willen de vrijheid van de mens, zijn natuur, zijn geest en zijn eigendom, en de staat alleen voor zover deze goederen beschermd moeten worden. Vandaar het verschil tussen onze middelen en methoden en die van de deurwaarder. Hij is afhankelijk van nivellering, van atomisering en gelijkschakeling van de menselijke voorraad, waarin abstracte orde moet heersen. Bij ons daarentegen moet de mens de heerser zijn. De deurwaarder streeft naar de perfectie van de technologie, wij streven naar de perfectie van de mens.

Ernst Jünger, Heliopolis, 1950, p.176.

Met deze woorden toonde Jünger zich natuurlijk een beetje - liberaal: oerliberaal.