Nikolaj Trubetskoj: criticus van het Russische eurocentrisme

Nikolaj Trubetskoj: criticus van het Russische eurocentrisme

Leonid Savin

Op 16 april is het 135 jaar geleden dat prins Nikolai Sergejevitsj Trubetskoj werd geboren, een uitmuntend taalkundige en wetenschapper, een van de grondleggers van het Eurazianisme. Hij ging de geschiedenis in als een van de pioniers van de kritiek op het Eurocentrisme. Hoewel de Slavofielen voor hem iets soortgelijks hadden gedaan in hun dispuut met de Westerlingen, was de kritiek van Trubetskoy (en de Euraziërs) dieper en gebaseerd op een positief programma dat de noodzaak bevestigde om een gemeenschappelijke natie op te bouwen met de Toeranische (Turkse, Oegrische) volkeren op basis van een gemeenschappelijke geschiedenis en nabijheid van Weltanschauungen.

Nikolaj Trubetskoj werd geboren in Moskou op 3 april 1890, oude stijl, (16 april nieuwe stijl - met de overgang van de Juliaanse naar de Gregoriaanse kalender) in de familie van de filosoof Sergej Trubetskoj, die in 1905 tot rector van de Moskouse Staatsuniversiteit werd verkozen. Zijn oom Evgenij Trubetskoj was niet minder beroemd om zijn werken over religieuze filosofie. De schilder en beeldhouwer Pavel (Paul) Trubetskoy was hun neef. Hij is de auteur van het beeld van Alexander III, dat tegenwoordig op de binnenplaats van het Marmeren Paleis in Sint-Petersburg staat.

In zijn jeugd koos Nikolai Trubetskoy linguïstiek als zijn toekomstige beroep. Hij toonde opmerkelijke linguïstische vaardigheden, ook al was hij geïnteresseerd in andere onderwerpen. Zijn eerste wetenschappelijke werken waren etnografische studies over de geschiedenis en tradities van de Kaukasus.

Hoe paradoxaal het ook lijkt, zijn eerste alom erkende werk was het boek 'Europa en de mensheid', dat in 1920 in Sofia werd gepubliceerd. Hierin onderwierp hij de arrogante positie van de Romano-Germaanse cultuur en de geclaimde superioriteit van dit 'Europese ras' over alle andere aan een beredeneerde en gedetailleerde kritiek. Net als Nicholai Miklouho-Maclay, die de Aboriginals van Oceanië verdedigde op de afdelingen van Europese universiteiten, beweerde Nikolai Trubetskoy dat er geen superieure en inferieure rassen bestaan, dat er geen verdeling is in ontwikkelde en barbaarse volkeren, maar dat dit slechts pseudowetenschappelijke houdingen zijn die zijn opgelegd om voor de hand liggende politieke redenen, waaronder kolonisatie.

De intelligentsia van de geëuropeaniseerde landen moeten hun blinddoeken afdoen en zich bevrijden van de verleiding van de Romeins-Germaanse mentaliteit. Ze moeten zich duidelijk, vastberaden en onherroepelijk realiseren: dat ze zijn misleid; dat de Europese cultuur niet iets absoluuts is, noch de cultuur van de hele mensheid, maar slechts de creatie van een beperkte en gedefinieerde etnische of etnografische groep naties met een gemeenschappelijke geschiedenis; dat de Europese cultuur alleen nodig is voor de specifieke groep naties die haar heeft gecreëerd; dat ze op geen enkele manier perfecter of 'superieur' is aan enige andere cultuur die door een andere etnische groep is gecreëerd. ... dat Europeanisering daarom een onvoorwaardelijk kwaad is voor elke niet-Romeins-Duitse natie...” benadrukte Trubetskoy in zijn boek.

Een jaar later ontstond in Sofia de Euraziatische beweging, een uniek fenomeen in de Russische emigratie, die een eigen ideologisch programma voorstelde dat radicaal verschilde van de standpunten van de monarchisten of liberalen, die ook uit Rusland waren gevlucht na de Oktoberrevolutie.

Hoewel hij naar Wenen verhuisde om aan de universiteit te gaan werken, bleef Trubetskoy regelmatig artikelen schrijven over verschillende actuele onderwerpen, waarbij hij voortdurend terugkwam op zijn kritiek op het eurocentrisme.

In zijn artikel 'Over waar en vals nationalisme' merkt Nikolai Trubetskoy op dat Rooms-Duitsers een egocentrische psychologie hebben, waardoor ze geloven dat hun cultuur de hoogste en meest perfecte is. Dit heeft geleid tot het ontstaan van een bepaalde vorm van chauvinisme en eurocentrisme. In een van zijn andere publicaties, 'On Racism', werd het probleem van Duits racisme gebaseerd op biologisch materialisme al duidelijk genoemd. Er werd echter benadrukt dat er geen rechtvaardiging was voor een dergelijke benadering.

Deze publicatie kostte Prins Trubetskoy zijn leven. In 1938, na de Anschluss (annexatie) van Oostenrijk bij Duitsland, deed de Gestapo een inval in zijn huis. Hitler's bloedhonden namen ook zijn wetenschappelijke manuscripten mee, waardoor Nikolai Sergejevitsj een hartaanval kreeg. Behandeling in het ziekenhuis was zinloos: hij stierf op 15 juni. De wereld verloor een uitstekende wetenschapper die nog lang niet zijn volledige potentieel heeft bereikt.

Een andere actuele kwestie is die van het Oekraïense separatisme, waaraan Trubetskoy zijn werk “Over het Oekraïense probleem” wijdde, waarin hij er terecht op wees dat er zelfs onder de Sovjetoverheersing in Klein-Rusland een toevloed was van “Galicische intelligentsia, wier nationale identiteit volledig verminkt is door eeuwenlange verbondenheid met de geest van het katholicisme, evenals door Poolse slavernij en die provinciaal-separatistische nationale (of liever, taalkundige! ) dat altijd kenmerkend is geweest voor het voormalige Oostenrijk-Hongarije”. En “de Oekraïners worden een soort doel op zich en genereren een oneconomische en onrendabele verspilling van nationale krachten”, merkte hij op. Trubetskoy hoopte dat het leven in Klein Rusland in de toekomst 'het element van karikatuur dat de fanatieke maniakken van het culturele separatisme in deze beweging hebben geïntroduceerd' zou elimineren, aangezien de juiste ontwikkeling van de Oekraïense identiteit en haar echte taak was 'om een speciale Oekraïense identificatie van de geheel Russische cultuur te zijn'.

Zoals we uit de ervaringen van 2004 en 2014 kunnen opmaken, is deze karikatuur niet alleen teruggekeerd, maar heeft hij ook gezegevierd onder leiding van nieuwe fanatici die worden gevoed door geld en politieke steun uit het Westen. Blijkbaar is honderd jaar niet genoeg om de ziekte van het Oekraïense chauvinisme te genezen, dat heeft geprobeerd het Romano-Duitse racisme te imiteren en het in sommige opzichten zelfs heeft overtroffen.

Trubetskoy was zich er, net als zijn Euraziatische collega's, terdege van bewust dat er een holistische en geïntegreerde aanpak nodig was om deze problemen op te lossen. “De cultuur van elke natie die in een staatslevensstijl leeft, moet noodzakelijkerwijs politieke ideeën of leringen als een van haar elementen bevatten. Daarom omvat de roep om de creatie van een nieuwe cultuur onder andere een roep om de ontwikkeling van nieuwe politieke ideologieën,” schreef hij in het programmatische artikel ‘Wij en Anderen’. En in een ander werk, 'Over het staatsbestel en de regeringsvorm', wordt een model van ideocratie voorgesteld dat verder gaat dan zowel democratie als aristocratie, die destijds kenmerkend waren voor Europa (waaraan de oligarchie kan worden toegevoegd, die nog steeds onzichtbaar aanwezig is in het westerse machtssysteem). Maar wat of wie dient de ideocratie dan? Nikolai Trubetskoy geloofde dat het “een verzameling volkeren is die een plaats van economisch zelfvoorzienende (autarkische) ontwikkeling bewonen en die met elkaar verbonden zijn, niet door ras, maar door een gemeenschappelijke historische bestemming, door gezamenlijk te werken aan de totstandkoming van dezelfde cultuur of staat”. En nogmaals: “de idee-directeur van een werkelijk ideocratische staat kan alleen het voordeel zijn van de totaliteit van de volkeren die deze speciale autarkische wereld bewonen”.

Ongetwijfeld sprak Trubetskoy vooral over Rusland-Eurazië, over de kenmerkende cultuur van de Russische beschaving. En zijn ideeën hebben hun relevantie niet verloren. Of het nu gaat om de oprichting van de Euraziatische Economische Unie, de uitroeiing van het nazisme door middel van een speciale militaire operatie in de historische Russische gebieden die onder de corrumperende invloed van het Westen (Romeins-Duitse cultuur) waren gevallen, of een reeks recente decreten van de president van Rusland en de pogingen van Servië om zijn onafhankelijkheid en soevereiniteit te bewaren voor de agressieve acties van de EU, zoals de vicepremier van het land, Alexandar Vulin, onlangs zei toen hij kritiek uitte op het beleid van Brussel, bevestigen de juistheid van de Euraziërs en de geschiktheid van hun metapolitieke programma.

Origineel artikel door Leonid Savin:

https://orientalreview.su/2025/04/16/nikolai-trubetskoy-russias-consistent-critic-of-eurocentrism/