Oceaan en land

Oceaan en land

Jan Procházka

Bron: https://deliandiver.org/ocean-a-pevnina/

In de 19de eeuw schetste de belangrijke Amerikaanse politieke geograaf Alfred Mahan in zijn boek The Influence of Sea Power upon History, 1660-1783 een model van de botsing tussen twee typen beschavingen: de maritieme beschaving ("Ocean Power") en de continentale beschaving ("Continental Power"). De maritieme beschaving is de beschaving van de internationale handel. De ruggengraat ervan bestaat uit een vloot die in vredestijd de wereldhandel controleert, en in oorlogstijd de wereld-oceanen beheerst, strategische zeestraten en belangrijke havens onderhoudt. Daarentegen ligt de continentale macht in het binnenland en steunt de militaire kracht van de continentale macht op artillerie en infanterie. Doordat continentale krachten doorgaans vanwege de maritieme blokkade door oceaanmachten geen toegang hebben tot de vrije, niet-ijzige oceaan, vormt het spoorwegnet de transportader van de continentale mogendheden.

Mahans model heeft in feite een van de diepgaande antropologische indelingen van de mensheid hersteld in "Iran en Turan", de volken verbonden met een specifiek land dat de productieve krachten van landbouw en industrie aan de ene kant revitaliseert, en de kosmopolitische eigenaren van speculatief kapitaal, handelaren gevestigd in havens aan de andere kant (Denk overigens dat Plato in de Staat al stelde dat een ideale staat geen haven moet zijn).

We zien dat de vooruitgang in transporttechnologie tegenwoordig de oceaanmachten bevoordeelt en met deze geopolitieke optiek kunnen we duidelijk zien: Athene, de expansieve haven die zich uitstrekt naar de Egeïsche Zee, tegenover Sparta, de communistische, militaristische staat in het binnenland van de Peloponnesos. Carthago tegen Rome, Venetië tegen Constantinopel, Engeland tegen Duitsland, de Unie tegen de Confederatie, Chili tegen Bolivia, de Noord-Atlantische Alliantie tegen het Warschaupact of Israël tegen Iran. Een klassiek voorbeeld van de botsing tussen oceaan- en continentale krachten vinden we in de ontbinding van Joegoslavië, waar Servië, met een sterke continentale-type leger, geleidelijk volledig van de zee werd afgesneden door de "nieuwe Feniciërs".

Toespraak van Benjamin Netanjahu

De toespraak over de "vijand uit Atlantis" van Benjamin Netanjahu in de VN, met een duidelijke aanduiding van de continentale en oceaanse machten; Netanjahu noemde het sjiitische geopolitieke blok (de facto de historische Perzië) een "vervloekte boog", die (de Atlantisten) blokkeert op de maritieme handelsroutes.

Volgens Mahan hebben de oceaanmachten het voordeel ten opzichte van de continentale, omdat zij het land kunnen verstikken door het toegang te ontzeggen tot de zee, en daarmee van internationale handel. Dit is een strategie die de Unie toepaste, met een civilisatorisch zwaartepunt in New England, tegen de Confederatie, met een civilisatorisch zwaartepunt aan de Mississippi stroom door de monding ervan te verstoppen. De Confederatie, tot dat moment onoverwinnelijk op het slagveld ondanks het numerieke overwicht van de unionisten dankzij artillerie en infanterie, bevond zich in het nadeel (door de "anaconda-strategie"). In 1865 slaagden Buenos Aires en het Braziliaanse rijk erin de monding van de Paraná-rivier te verstikken, waarmee zij het sterke militaristische Paraguay versloegen, waar een aanzienlijk deel van de bevolking Duits was en dat een zeer sterk leger had dat gericht was op infanterie en artillerie.

Terwijl het voordeel van de maritieme beschaving het controle over de kust is, zijn de sterke punten van continentale machten de uitgestrektheid, de "materiële basis" (landbouw, natuurlijke hulpbronnen, zware industrie) en de "strategische diepte", waardoor het logisch moeilijk is om een conventionele aanval vanuit de zee met munitie te bevoorraden. Hoewel continentale krachten, gezien de beperkte manoeuvreermogelijkheden per spoor, enigszins log zijn, zouden de logistieke wegen bij een aanval op het continentale Rusland onhoudbare proporties aannemen (daar is de Grande Armée en Hitler trouwens ook failliet gegaan). Wat betreft de geplande aanval op China, zullen de Amerikanen afhankelijk moeten zijn van de aangrenzende eilandboog met een ontwikkelde machinebouwsector (Japan, Taiwan), net als vroeger tijdens de aanvallen op Korea en Vietnam.

Een dergelijke macht die de voordelen van zowel maritieme als continentale beschaving verenigt, zou een dominante wereldmacht worden, zoals ooit Rome na de Punische oorlogen, de Verenigde Staten na de Burgeroorlog, of misschien in de nabije toekomst China, als het erin slaagt de Amerikaanse maritieme blokkade te doorbreken door Taiwan te veroveren of toegang te krijgen tot de Indische Oceaan via Kasjmir naar Karachi, via de Siliguri-corridor naar Bangladesh of via Myanmar naar Rangoon.

Opmerkingen:

Wat betreft Rusland, verlangt de maritieme beschaving noodzakelijkerwijs naar controle over de Zwarte Zee-zeestraten en de Krim, wellicht al sinds de beginjaren. De vierde kruistocht in 1204, gefinancierd door de Venetianen, verenigde het hele Westen – een soort van eertijds NATO – in de aanval op het Nieuwe Rome (Constantinopel). Voor de Slag op het Kulikovo-veld in 1380 sloot de Venetiaanse en Genuees oligarchie die handelsfactorijen op de Krim bezat, zich tegen de Russen aan met kruisvaarders en Tataarse bondgenoten. Verder herinneren we ons de Krimoorlog van 1853-1856 en de Dardanellen-operatie van 1915, waarin de Britten zonder succes probeerden de controle over de Zwarte Zee te krijgen. Hevige gevechten om de Krim vonden plaats tijdens beide wereldoorlogen, gevolgd door de opname van Griekenland en Turkije in de NATO in 1952 en de mislukte poging tot verovering van de Krim afgelopen zomer. Amerikaanse overheersing over de Krim zou Rostov aan de Don blokkeren en de waterweg van de Zwarte Zee naar de Kaspische Zee via de Azov-zee en het Volga-Don-kanaal onmogelijk maken; zo zou Rusland de facto van de Zwarte Zee worden afgesneden.

Wat betreft China, verlangt de maritieme beschaving naar controle over de delta van de Perlese rivier (Macao, Hong Kong), over Taiwan en idealiter, zoals in de 19de eeuw, over de delta van de Yangtze-rivier, waar Shanghai ligt. Wat een verdriet was er in de Angelsaksische wereld, toen de havens van Macao en Hong Kong na het verstrijken van de opgelegde huurovereenkomsten terugkeerden naar het continentale China, dat de zaken voor de daar gevestigde miljardairs zoals Stanley Ho (waarvan Wikipedia meldt dat hij geboren is in een Nederlands-joodse familie en de lokale casino's 40 jaar heeft gedomineerd) aanzienlijk beperkte. Hetzelfde voorbeeld geldt voor Cuba, waar, totdat de baardige mannen van Castro een staatsgreep pleegden, de maffioso Meyer Lansky en het corrupte militaire regime van Fulgencio Batista feitelijk de macht hadden.